Chuông Nhật Tảo
Hà Nội xưa - nay - Ngày đăng : 13:49, 14/04/2022
Thân chuông cao 32cm, đường kính miệng rộng 19cm. Quai chuông uốn cong cao chừng 7cm, hai đầu quai đúc thú có sừng, gần giống như ly thủ. Diện tích quanh thân chuông chia thành 4 ô hình thang, nằm giữa 4 nhóm gồm 5 đường thẳng song song đúc nổi. Dưới các nhóm đường thẳng là các núm chuông, giống hình hoa, giữa có vòng tròn nổi, đường kính 2,5cm, xung quanh có 12 cánh. Các núm chuông nằm giữa các đường chỉ nổi song song chạy ngang, cũng có 5 đường. Dưới những đường ngang có 4 ô chữ nhật, nằm giữa những đường chạy song song. Chuông có trọng lượng 5,4kg.
Trên thân chuông có khắc chữ chìm, theo thể chữ chân khá đẹp và còn rõ, được phiên âm và dịch nghĩa bài minh: “Thôn Hạ Từ Liêm, huyện Giao Chỉ, vào ngày 29 tháng tư năm Mậu Thân (9-6-948) các đệ tử Vô pháp môn (...) thuộc hai phái Đạo giáo và Nho giáo, từ trong năm Giáp Thìn (944) đã chung nhau góp tiền vẽ một bức tranh Thái Thượng tam tôn. Chưa đến năm lại làm 6 phướn báu thứ quan, xong làm cỗ chay hoàn tất. Nay lại cùng đưa việc mua một quả chuông báu, nặng 15 cân để cúng dàng mãi mãi”.
Tư liệu bài minh là sử liệu chữ viết sớm nhất của thời kỳ tự chủ (năm 938, Ngô Quyền đánh thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, chấm dứt hơn một nghìn năm Bắc thuộc). Bài minh viết năm Càn Hòa thứ 6 (948) là niên hiệu của Lưu Thạnh - vua nước Nam Hán, đóng đô ở Quảng Châu. Năm Giáp Thìn (944) là năm Ngô Quyền mất. Sau đó, Dương Tam Kha chiếm ngôi vua, xưng là Bình Vương. Năm 948 (năm đúc chuông) là năm Dương Tam Kha đã ở ngôi được 4 năm. Như vậy, ta có thể biết, tuy Ngô Quyền đã giành được nền độc lập và xưng vương nhưng chưa có niên hiệu.
Ngoài ra, bài minh còn nhắc đến địa danh Giao Chỉ - tên huyện Từ Liêm và cho biết tên thôn là Hạ Từ Liêm. Tên huyện Từ Liêm xuất hiện năm 621 đời Tùy Đường. Ngoài ra, bài minh còn có nhiều tư liệu nói về Phật giáo và Đạo giáo với những bước phát triển rực rỡ vào thế kỷ X.
Chuông Nhật Tảo là một trong hai quả chuông cổ nhất nước ta, sau chuông Thanh Mai (huyện Thanh Oai) được phát hiện bên bờ sông Đáy năm 1986, đúc năm 798. Năm 2019, chuông Nhật Tảo được công nhận là Bảo vật quốc gia.