Nhìn lại di sản họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc
Nhằm nhìn nhận, đánh giá và gợi mở những cách tiếp cận mới đối với di sản của họa sĩ, nhà thiết kế nội thất Trịnh Hữu Ngọc, sáng 23/12/2025, Trung tâm Điều phối các hoạt động sáng tạo Hà Nội - Bảo tàng Hà Nội đã tổ chức tọa đàm “Di sản Trịnh Hữu Ngọc - Một khoảng trống trong sử mỹ thuật Việt Nam”. Không chỉ góp phần phác họa chân dung một nghệ sĩ tiêu biểu, tọa đàm còn hướng tới làm rõ di sản tư tưởng thiết kế của Trịnh Hữu Ngọc, từ đó đặt ra những vấn đề rộng hơn về cách tiếp cận, ghi nhận và bảo tồn di sản thiết kế nội thất trong bối cảnh mỹ thuật Việt Nam đương đại.
Họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ trí thức, nghệ sĩ được đào tạo bài bản từ những khóa đầu của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ngay khi mới ra trường, ông đã sớm khẳng định tài năng với giải Vàng về hội họa, tiếp đó là giải Bạc về nội thất gỗ trong năm khởi nghiệp đầu tiên, đồng thời được giới chuyên môn ghi nhận là nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên của Việt Nam.
.png)
Từ năm 1938, ông là chủ xưởng đồ gỗ MÉMO danh tiếng và để lại dấu ấn sâu đậm qua nhiều công trình tiêu biểu: thiết kế, thi công toàn bộ nội thất gỗ ngôi nhà 48 Hàng Ngang, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập; thực hiện nội thất chuyên cơ và nhà nghỉ Tuần Châu của Chủ tịch Hồ Chí Minh; tham gia thiết kế hệ thống khách sạn giao tế từ Hải Phòng đến Quảng Ninh của Tổng cục Du lịch; phòng khách quốc tế sân bay Gia Lâm; phòng khánh tiết và văn phòng UBND TP Hà Nội.
Bên cạnh thực hành sáng tác, Trịnh Hữu Ngọc còn đóng vai trò quan trọng trong công tác đào tạo khi là một trong hai giảng viên đầu tiên xây dựng khóa học Trang trí Nội thất tại Trường Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội, qua đó đặt nền móng cho ngành thiết kế nội thất và góp phần hình thành tư duy thiết kế hiện đại gắn với không gian sống của người Việt.
Tại tọa đàm, các ý kiến tham luận tập trung nhấn mạnh vai trò của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc trong tiến trình hình thành tư duy thiết kế nội thất hiện đại tại Việt Nam, đồng thời làm rõ các giá trị thẩm mỹ, văn hóa và xã hội trong những thiết kế của ông. TS. Phạm Long - nhà nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử mỹ thuật Đông Dương khẳng định họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc là người đã tham gia tiến trình hình thành mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Với việc xây dựng thương hiệu đồ gỗ có tiếng vang, phát triển các sản phẩm nội thất đặc thù, đồng thời kết hợp thiết kế gỗ với chất liệu lụa, Trịnh Hữu Ngọc có thể coi là "tổ nghề" của ngành thiết kế nội thất Việt.
.png)
Theo TS. Trần Hậu Yên Thế (giảng viên Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nôi), họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc là một di sản tiêu biểu và đặc biệt của mỹ thuật Đông Dương. Với ông, “nghệ thuật là lao động” và thiết kế nội thất chính là cách thúc đẩy một nếp sống. Những đóng góp của ông xứng đáng được khắc ghi trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam.
Chia sẻ tại tọa đàm, họa sĩ Trịnh Lữ - con trai cố họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc đã chia sẻ những kỷ niệm và tình cảm của mình dành cho người cha tài năng nhưng vô cùng giản dị trong đời sống. Ông cho biết, từ nhỏ đã được cha rèn giũa tinh thần tự lập và ý thức lao động. Rời gia đình từ năm 10 tuổi, Trịnh Hữu Ngọc sớm hình thành lối sống tự thân vận động, tự mở xưởng, dựng nên thương hiệu MÉMO từ hai bàn tay trắng, không làm thuê cho ai, sống giản dị. "Cha dạy chúng tôi muốn làm gì thì làm đến nơi đến chốn, học gì thì học nhưng tốt nhất vẫn là tự học, làm gì thì làm phải đóng góp cho xã hội", họa sĩ Trịnh Lữ chia sẻ.
Mặc dù có những đóng góp quan trọng đối với mỹ thuật hiện đại, song trong suốt nhiều thập kỷ, di sản của Trịnh Hữu Ngọc trong lĩnh vực thiết kế nội thất, kiến tạo không gian sống và xây dựng tư duy thiết kế hiện đại tại Việt Nam vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ, chưa được hệ thống hóa và đặt đúng vị trí trong tiến trình lịch sử mỹ thuật nước nhà. Các ý kiến tại tọa đàm đã tập trung làm rõ những khoảng trống này, đồng thời phản biện, bổ sung nhiều góc nhìn nhằm lý giải nguyên nhân của sự đứt gãy trong việc nhận diện di sản, qua đó tìm kiếm những hướng tiếp cận mới để di sản của Trịnh Hữu Ngọc và các thế hệ cùng thời được nhìn nhận đầy đủ hơn trong đời sống đương đại.
Trong khuôn khổ chương trình, đại diện gia đình họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc đã trao tặng một số hiện vật liên quan đến họa sĩ cho Bảo tàng Hà Nội. Hoạt động này góp phần bổ sung tư liệu, hiện vật cho công tác lưu giữ, nghiên cứu và trưng bày, đồng thời khẳng định ý nghĩa xã hội của việc bảo tồn di sản thiết kế nội thất như một bộ phận không thể tách rời của lịch sử mỹ thuật Việt Nam.
Phát biểu tại tọa đàm, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà đã gửi lời cảm ơn tới gia đình cố họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc, đồng thời cho biết, nhằm từng bước lấp đầy khoảng trống trong việc nhận diện và ghi nhận di sản của ông, Bảo tàng Hà Nội sẽ phối hợp với gia đình tổ chức một triển lãm chuyên đề về cố họa sĩ (dự kiến diễn ra vào tháng 10/2026). Đây được xem là hoạt động mang ý nghĩa tri ân đối với những đóng góp của Trịnh Hữu Ngọc, đồng thời góp phần lan tỏa giá trị di sản thiết kế nội thất của ông tới công chúng đương đại.
Trước đó, chiều ngày 28/11/2025, Giải thưởng Thiết kế nội thất Trịnh Hữu Ngọc đã chính thức được công bố trong khuôn khổ lễ hội kỷ niệm 60 năm hình thành và phát triển của Khoa Thiết kế Nội - Ngoại thất, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp. Đây cũng chính là nơi họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc từng trực tiếp xây dựng những trang giáo trình đầu tiên, ươm mầm tư tưởng “thiết kế nội thất là thúc đẩy một nếp sống” cho các thế hệ sinh viên của khoa./.