Nhìn lại hành trình ba thập kỷ của “Kính vạn hoa”

“Kính vạn hoa” là bộ sách mở ra thế giới tuổi học trò Việt Nam. Ra mắt tập đầu tiên “Nhà ảo thuật” vào ngày 5/12/1995, bộ truyện nhanh chóng trở thành một hiện tượng xuất bản và giữ vững sức sống bền bỉ suốt ba thập niên. Bộ truyện gồm 54 tập với gần 200 nhân vật, xoay quanh thế giới học đường sinh động, hóm hỉnh và đầy rung động của ba nhân vật trung tâm: Quý Ròm, nhỏ Hạnh và Tiểu Long.

Mỗi tập truyện là một câu chuyện độc lập, phản ánh những niềm vui, nỗi buồn, những băn khoăn tâm lý, tình bạn, tình cảm gia đình và những bài học làm người rất đỗi đời thường. Với lối viết hài hước, gần gũi và trong sáng, “Kính vạn hoa” được xem như “những cuốn sách tâm lý của tuổi học trò”, giúp trẻ em “nhìn thấy chính mình từ bên ngoài để lớn lên theo cách của mình”.

Nhà văn Văn Hồng nhận định: “Đọc Kính vạn hoa, tôi cảm ơn Nguyễn Nhật Ánh đã dày công phản ánh những sinh hoạt muôn mặt của lứa tuổi học trò. Từ cách học với các thủ thuật “phổ thơ” để ghi nhớ thuộc lòng các công thức Toán, Lý, Hóa, Anh văn… đến lối làm thơ, kể vè, dựng hoạt cảnh để học tập các môn Văn, Sử…”.

Xuất hiện vào những năm 1990, khi văn học thiếu nhi Việt Nam đang tìm kiếm những cách tiếp cận mới, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã tạo nên một bước ngoặt đáng của văn học thiếu nhi thời kỳ đổi mới. Đây cũng là bộ truyện dài đầu tiên của Việt Nam được phát hành theo hình thức định kỳ, với nhịp ra sách đều đặn, áp lực sáng tác lớn nhưng vẫn duy trì được chất lượng và sức hút lâu dài.

Nhiều nhà nghiên cứu đánh giá “Kính vạn hoa” đã góp phần “làm mới” văn học thiếu nhi khi rời xa giọng điệu giáo huấn, thay bằng cái nhìn tôn trọng thế giới nội tâm trẻ em, coi trẻ em là những cá thể độc lập, có suy nghĩ, cảm xúc và quyền được bộc lộ bản thân. Chính nền tảng nhân văn ấy đã giúp tác phẩm vượt qua thử thách của thời gian.

“Tôi nghĩ rằng giáo dục có nhiều dạng. Nếu giáo dục các em một cách áp đặt, cứng nhắc thì khó đi vào lòng các em. Phải giáo dục sao cho các em yêu cuộc sống, yêu bạn bè, thương yêu gia đình một cách rất giản dị, để người được giáo dục không có cảm giác mình đang bị giáo dục. Đó mới là giáo dục đúng nhất. Nguyễn Nhật Ánh đã chọn con đường này và tôi có thể nói rằng anh rất thành công. Các em rất yêu thích Kính vạn hoa. Một tác phẩm không có giá trị thì không thể tác động được vào các em”, nhà thơ Trần Đăng Khoa nhận định.

Suốt 30 năm,“Kính vạn hoa” không chỉ được tái bản nhiều lần với nhiều hình thức khác nhau mà còn được chuyển thể thành phim truyền hình (2005-2008) và phim điện ảnh (2024), qua đó tiếp tục mở rộng vòng đời tác phẩm và tiếp cận những nhóm công chúng mới.

Với nhiều độc giả trưởng thành hôm nay, “Kính vạn hoa” là ký ức tuổi thơ, là “người bạn” đã đồng hành trong những năm tháng đến trường. Với độc giả nhỏ tuổi hiện tại, bộ sách vẫn giữ nguyên sức hấp dẫn bởi những câu chuyện không cũ, nhân vật gần gũi và các giá trị nhân văn bền vững.

Nhìn lại ba mươi năm, “Kính vạn hoa” không chỉ là một bộ sách bán chạy, được đông đảo độc giả yêu thích, mà đã trở thành một biểu tượng của văn học thiếu nhi Việt Nam đương đại.

Sự kiện kỷ niệm 30 năm “Kính vạn hoa” là dịp để những người làm sách, người viết và người đọc cùng nhìn lại hành trình của một tác phẩm đã “xoay” suốt ba thập niên, phản chiếu những đổi thay của đời sống, nhưng vẫn giữ nguyên ánh sáng trong trẻo của tuổi thơ. Đây cũng là cơ hội để tôn vinh nhà văn Nguyễn Nhật Ánh - người đã bền bỉ viết bộ truyện “Kính vạn hoa” trong suốt 15 năm và đến nay vẫn tiếp tục là nhà văn có tác phẩm mới đều đặn ra mắt hằng năm./.

Thụy Phương