Nghệ thuật múa với đời sống đương đại

Hội thảo được định hướng bởi bốn mục tiêu lớn nhằm tạo dựng cái nhìn toàn diện về sự vận động của nghệ thuật múa Việt Nam trong bối cảnh mới. Những mục tiêu này gồm: đánh giá thực trạng phát triển của các loại hình múa từ truyền thống, dân gian đến hiện đại, đương đại; khẳng định vai trò của múa trong xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; đề xuất giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di sản múa, đồng thời thúc đẩy sáng tạo nghệ thuật để tác phẩm thực sự bén rễ vào đời sống; và tăng cường kết nối giữa các thế hệ nghệ sĩ, các đơn vị nghệ thuật, hướng đến xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho nghệ thuật múa Việt Nam trong tương lai.

Từ bốn mục tiêu này, các diễn giả tập trung thảo luận ba nhóm vấn đề trọng tâm. Nhóm vấn đề thứ nhất là mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại - chủ đề được trao đổi sôi nổi nhất tại hội thảo. Câu chuyện đặt ra là làm sao để chất liệu bản địa không bị mai một nhưng vẫn được làm mới phù hợp với đời sống hôm nay. Các diễn giả nêu nhiều hướng tiếp cận, từ khai thác các vấn đề xã hội đương đại và chuyển hóa thành ngôn ngữ múa, đến ứng dụng công nghệ sân khấu như màn hình LED, 3D mapping, VR, hiệu ứng scanning nhằm tăng trải nghiệm thị giác, cũng như học hỏi kinh nghiệm quốc tế về giữ bản sắc khi hội nhập.

TS.NSND Phạm Anh Phương - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam nhấn mạnh: “Có thể thấy, trong xu thế toàn cầu hóa, văn hóa nghệ thuật của các quốc gia ngày càng có sự giao lưu, tiếp biến mạnh mẽ. Nghệ thuật múa Việt Nam không nằm ngoài dòng chảy đó. Hội nhập mang đến nhiều cơ hội tiếp cận, học hỏi tinh hoa của thế giới, song đồng thời cũng đặt ra thách thức lớn trong việc gìn giữ bản sắc dân tộc. Giữa muôn màu của các loại hình múa hiện đại, bản sắc dân tộc chính là yếu tố giúp nghệ thuật múa Việt Nam định vị bản thân, giữ được cội nguồn và tỏa sáng giữa không gian nghệ thuật toàn cầu”.

Nhóm vấn đề thứ hai đặt nghệ thuật múa trong mối tương tác với công chúng thời kỳ công nghiệp văn hóa. Hội thảo chỉ ra thực tế, đó là không ít tác phẩm múa chuyên nghiệp vẫn còn khoảng cách với đại chúng, đặc biệt với múa đương đại vốn thường bị đánh giá là khó hiểu và kén người xem. Từ thực tế đó, các đại biểu đề xuất tăng tính định hướng khán giả trong thiết kế chương trình biểu diễn, đẩy mạnh truyền thông và xây dựng sản phẩm múa gắn với thị trường sáng tạo, cũng như mở rộng không gian trình diễn như sân khấu mở, không gian cộng đồng hay môi trường di sản. Việc đưa múa vào đời sống không chỉ giúp tăng lượng khán giả mà còn góp phần hình thành thị trường nghệ thuật múa, nâng cao sức sống cho các đơn vị nghệ thuật.

Nhóm vấn đề thứ ba xoay quanh tác động của công nghệ - yếu tố đang vừa mở ra cơ hội vừa đặt ra thách thức đối với nghề múa. NGƯT Đỗ Thị Thu Hằng - nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Múa Việt Nam (nay là Học viện Múa Việt Nam) chia sẻ: Chúng ta đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của những không gian biểu diễn đa phương tiện, nơi cơ thể con người giao hòa cùng công nghệ, ánh sáng, âm thanh kỹ thuật số và video mapping. Nhờ những công nghệ mới mẻ này, một động tác múa nhỏ cũng có thể khuếch đại cảm xúc, trở thành điểm nhấn thị giác. Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn vào mặt trái của sự kết hợp này đó là tình trạng công nghệ lấn át ngôn ngữ múa, khiến mất kết nối cảm xúc giữa vũ công và khán giả. Cần cẩn thận với việc dựa dẫm quá nhiều vào sự hỗ trợ của công nghệ để che đi ngôn ngữ cơ thể và kỹ thuật vụng về trong biểu diễn tác phẩm múa.

Bên cạnh ba nhóm vấn đề trên, các ý kiến tại hội thảo thống nhất rằng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực là yêu cầu then chốt. Mọi đổi mới đều quy về yếu tố con người. Vì vậy, cần đổi mới chương trình đào tạo theo hướng mở, liên ngành và cập nhật công nghệ mới; mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế cho nghệ sĩ trẻ; đồng thời đầu tư mạnh cho nghiên cứu lý luận và phê bình để định hướng sự phát triển đúng đắn. Một đội ngũ nhân lực chất lượng cao sẽ là chìa khóa giúp nghệ thuật múa thích ứng hiệu quả với đời sống đương đại.

Có thể khẳng định, Hội thảo “Nghệ thuật múa với đời sống đương đại” không chỉ là diễn đàn học thuật mà còn mở ra những gợi ý thiết thực cho tương lai nghệ thuật múa Việt Nam. Trong dòng chảy hội nhập mạnh mẽ, việc gìn giữ bản sắc, thúc đẩy sáng tạo và chuẩn bị nguồn nhân lực vững vàng sẽ quyết định vị thế của múa Việt Nam trên bản đồ nghệ thuật thế giới.

Nghệ thuật múa, với khả năng biểu đạt phi ngôn từ, luôn phản chiếu đời sống; và chính đời sống đương đại với những biến động hôm nay đang đặt ra yêu cầu để các thế hệ nghệ sĩ múa Việt Nam tiếp tục đổi mới, bền bỉ và sáng tạo hơn bao giờ hết./.

Phương Lan