Cơ hội thưởng lãm bộ sưu tập đánh dấu hành trình 100 năm mỹ thuật hiện đại

Trường Mỹ thuật Đông Dương (tiền thân của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) được thành lập năm 1925 và mở khóa học đầu tiên vào tháng 11 cùng năm. Từ đó đến nay, ngôi trường này được xem là cái nôi của nền mỹ thuật hàn lâm tại Đông Dương, nơi đào tạo nhiều thế hệ họa sĩ, giảng viên và nhà nghiên cứu có đóng góp quan trọng trong việc kiến tạo nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.

Quá trình đào tạo của nhà trường được chia thành hai giai đoạn lớn, từ năm 1925 đến năm 1945 và từ năm 1945 đến nay. Mỗi giai đoạn đều gắn với những biến chuyển của lịch sử và xã hội, phản ánh sự thay đổi trong tư tưởng nghệ thuật, mục tiêu đào tạo và đối tượng phục vụ của mỹ thuật Việt Nam.

Giai đoạn từ năm 1925 đến năm 1945 đặt nền móng cho mỹ thuật hiện đại thông qua định hướng dung hợp cảm thức thẩm mỹ Á Đông với khoa học tạo hình châu Âu. Định hướng này tạo nên phong cách Đông Dương, một trong những dấu ấn quan trọng đưa mỹ thuật Việt Nam ra trường quốc tế.

Từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, hoạt động đào tạo của nhà trường diễn ra trong bối cảnh kháng chiến, dù có những giai đoạn gián đoạn nhưng vẫn được duy trì thông qua khóa học đặc biệt - “Khóa Kháng chiến” mở tại Việt Bắc. Tại lễ khai giảng năm 1950, Hiệu trưởng Tô Ngọc Vân khẳng định phương châm “đem hội họa phụng sự nhân dân, làm đẹp cuộc đời của nhân dân, hướng dẫn nâng cao trình độ thưởng thức hội họa của nhân dân”. Đường lối Dân tộc, Khoa học, Đại chúng trở thành kim chỉ nam cho toàn bộ giai đoạn phát triển tiếp theo.

Năm 1955, khi trở lại địa chỉ 42 Yết Kiêu, nhà trường bước sang giai đoạn hoàn thiện và mở rộng hoạt động đào tạo, chuyển đổi linh hoạt theo yêu cầu của đất nước trong từng thời kỳ, từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam đến Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội và Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam ngày nay.

Triển lãm “100 năm Mỹ thuật hiện đại” tái hiện trọn vẹn mạch phát triển ấy thông qua những bài học sáng tác, ký họa chiến trường, sáng tác tốt nghiệp, các bài học xuất sắc của sinh viên và nhiều tác phẩm của giảng viên thuộc các thế hệ khác nhau.

Không gian trưng bày được thiết kế liên hoàn tại hai tầng của khu chuyên đề với sáu phần nội dung chính: Phần 1 “Những người thầy Pháp - nguồn cảm hứng cho sinh viên và mỹ thuật hiện đại Việt Nam” trưng bày tác phẩm giảng viên người Pháp từ sưu tập của A&V Foundation. Phần 2 “Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925-1945)” giới thiệu khát vọng kiến tạo diện mạo mới cho mỹ thuật dân tộc. Phần 3 “Trường Cao đẳng Mỹ thuật (1945-1957)” phản ánh giai đoạn chuyển đổi từ mỹ thuật Đông Dương sang mỹ thuật cách mạng phục vụ kháng chiến. Phần 4 “Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (1957–1981)” thể hiện sự biến đổi di sản Đông Dương trong dòng Mỹ thuật Hiện thực xã hội chủ nghĩa. Phần 5 “Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội (1981–2008)” ghi dấu quá trình đổi mới sáng tạo trong hành trình hội nhập của nhà trường. Phần 6 “Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam (2008 - nay)” mở rộng biên độ nghệ thuật, hướng tới hội nhập quốc tế.

Triển lãm giới thiệu 150 tác phẩm hội họa, điêu khắc, phù điêu được tuyển chọn từ sưu tập của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và từ nguồn đóng góp của A&V Foundation và gia đình họa sĩ Ngô Mạnh Lân. Phần lớn các tranh, tượng từ sưu tập của trường và bảo tàng trưng bày trong triển lãm là những tác phẩm rất hiếm khi hoặc chưa từng được công bố - những bài học sáng tác của sinh viên khi học đang học năm 3, năm 4 ở trường (dù là thời kỳ Mỹ thuật Đông Dương hay Mỹ thuật Việt Nam sau này).

Phát biểu tại lễ khai mạc, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông nhấn mạnh: “Triển lãm là minh chứng sinh động cho hành trình một trăm năm hình thành và phát triển của nhà trường. Mỗi tác phẩm được trưng bày là kết tinh của tài năng, tâm huyết và khát vọng sáng tạo, đồng thời phản ánh giá trị nghệ thuật tiêu biểu của từng thời kỳ trong tiến trình phát triển mỹ thuật Việt Nam. Đây không chỉ là niềm tự hào của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam mà còn là tài sản văn hóa quý báu của dân tộc, thể hiện bản lĩnh và tinh thần hội nhập của nghệ thuật Việt Nam trong dòng chảy toàn cầu".

Theo TS. Đặng Thị Phong Lan - Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, hơn một trăm tác phẩm của triển lãm mang những đặc điểm thẩm mỹ, tư tưởng và kỹ thuật nổi bật của các giai đoạn mỹ thuật hiện đại Việt Nam kể từ năm 1925 đến nay.

“Chúng tôi rất tự hào khi công chúng sẽ tìm thấy dấu ấn của nhiều nghệ sĩ tên tuổi, những người được trao các giải thưởng cao quý nhất về văn học nghệ thuật của quốc gia, qua những bài học khi họ còn là sinh viên. Đó là minh chứng thuyết phục cho hành trình đào tạo đáng tự hào trong suốt 100 năm của nhà trường.” TS. Đặng Thị Phương Lan khẳng định.

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh cho biết trong 60 năm hình thành và phát triển, bảo tàng và Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) luôn có mối quan hệ gắn bó mật thiết. Nhà trường là nơi đào tạo đội ngũ nhân lực cho bảo tàng, đặc biệt trong những năm đầu thành lập. Ngược lại, bảo tàng là nơi lưu giữ các bộ sưu tập tiêu biểu của nghệ sĩ cả nước, trong đó hơn một nửa số tác phẩm thuộc bộ sưu tập Mỹ thuật Hiện đại là của các thầy cô giáo, học viên và sinh viên của nhà trường. Nhiều người trong số họ đã trở thành danh họa, đóng góp những tác phẩm được công nhận là bảo vật quốc gia.

Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, mối liên hệ giữa bảo tàng và nhà trường luôn bền chặt như một lẽ tự nhiên giữa đào tạo - sáng tạo - bảo tồn - phát huy, góp phần nuôi dưỡng, gìn giữ và lan tỏa những giá trị mỹ thuật Việt Nam đến công chúng trong và ngoài nước. Triển lãm lần này cũng là dịp để Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam bày tỏ sự tri ân với các thế hệ nghệ sĩ thầy cô, học viên, sinh viên của nhà trường đã đóng góp trí tuệ và sức sáng tạo vào sự phát triển của bảo tàng.

Ban tổ chức hy vọng Triển lãm “100 năm Mỹ thuật hiện đại – sưu tập Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam” sẽ mang lại những điều thú vị, hấp dẫn và xác lập một góc nhìn khác về hành trình kiến tạo nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam - góc nhìn từ nhà trường đến bảo tàng; sẽ gợi lại nhiều ký ức đẹp của các thế hệ giảng viên, sinh viên đã từng trải qua hành trình ấy./.

Tại lễ khai mạc, Ban tổ chức đã trao Giải thưởng Victor Tardieu - giải thưởng mang tên vị hiệu trưởng đầu tiên của Trường Mỹ thuật Đông Dương, dành cho các bài sáng tác tốt nghiệp xuất sắc nhất năm 2025 của sinh viên Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam thuộc các chuyên ngành Hội họa, Đồ họa, Điêu khắc, Thiết kế đồ họa, Sư phạm mỹ thuật và Lý luận, lịch sử & phê bình mỹ thuật. Giải thưởng tôn vinh dấu ấn của người sáng lập Nhà trường, đồng thời khuyến khích tài năng trẻ và lan tỏa tinh thần sáng tạo trong đào tạo mỹ thuật đương đại.

Thụy Phương