Tái hiện diện mạo và kỹ nghệ thuyền chiến Việt qua các thời kỳ
Wings Books - thương hiệu sách trẻ của Nhà xuất bản Kim Đồng vừa ra mắt ấn phẩm “Thần long kích thủy - Lịch sử thuyền chiến Việt Nam” tái hiện diện mạo oai hùng của thuyền chiến Việt qua các thời kỳ, đồng thời hé mở những nét tiên tiến trong thiết kế thuyền bè của cha ông.
Từ buổi đầu dựng nước và giữ nước, hình ảnh thủy chiến và chiến thuyền đã hiện diện trong lịch sử dân tộc. Năm 938, Ngô Quyền đã tuyên bố thời đại tự chủ của dân tộc bằng chiến thắng Bạch Đằng hiển hách trước quân Nam Hán. Tuy vậy, ông cũng thừa nhận thủy quân triều Ngô chưa có lợi thế về chiến hạm so với đối phương. Đến các năm 1287 - 1288, trong lần chinh phạt Đại Việt lần thứ ba, nhà Nguyên huy động hơn 500 chiến thuyền chất lượng cao. Khi thất bại, đội quân này rút lui qua sông Bạch Đằng và bị Hưng Đạo Đại vương phục kích, tiêu diệt toàn bộ hạm đội - một chiến công lừng lẫy trong lịch sử quân sự Việt Nam.
Thời Tây Sơn và nhà Nguyễn, suốt hơn 30 năm, thủy quân là lực lượng chủ lực giúp các phe cơ động dọc đất nước. Những chiến dịch lớn như Tây Sơn chiếm Phú Xuân, tiến ra Bắc Hà, vào Gia Định hay chúa Nguyễn đánh ra Bắc đều gắn liền với thuyền chiến. Bởi vậy, để hiểu được các chiến công vĩ đại của cha ông, không thể không tìm hiểu cách người xưa chinh chiến trên sông nước.
Cuốn “Thần long kích thủy” của nhóm tác giả Đông Nguyễn và Kaovjets Ngujens giới thiệu quá trình phát triển, cấu trúc, kỹ thuật chế tạo và chiến thuật thủy chiến của các loại thuyền trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc.
Sách gồm 5 chương, tập trung khái quát lược sử thuyền chiến Việt Nam qua các thời kỳ Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Hậu Lê, Tây Sơn và Nguyễn; trình bày các khía cạnh kỹ thuật như hình dáng thân thuyền, khung, bộ phận thủy động học; cùng chiến thuật, công cụ thủy chiến và những loại thuyền tiêu biểu như mông đồng, chu kiều, lâu thuyền, ngự bạc. Ở mỗi chương, nhóm tác giả đều cung cấp nguồn tư liệu đối chiếu và dẫn chứng cụ thể, thể hiện sự nghiên cứu kỹ lưỡng dựa trên tư liệu lịch sử.
Trong số các nguồn tham khảo, đáng chú ý có “Lê triều hội điển” - tác phẩm gần như duy nhất còn ghi lại các quy chuẩn kỹ thuật thuyền chiến thời Lê Trung Hưng; kế đến là “Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ” mô tả chi tiết dạng thức thuyền chiến thời Nguyễn và “Thuyền bạc danh hiệu đồ thức” - tập sơ đồ tên gọi các bộ phận thuyền chiến thời Nguyễn do học giả Phạm Hoàng Quân phát hiện và công bố.
Ngoài ra, nhóm tác giả còn tham khảo nhiều tư liệu nước ngoài như “Esquisse d’une ethnographie navale des pays Annamites” (Phác thảo dân tộc học hàng hải Việt Nam) của Piere Paris và “Voiliers d’Indochine” (Thuyền buồm Đông Dương) của J. B. Pietri. Đây là những kho tư liệu quý về thuyền bè Việt Nam đầu thế kỷ XX, được chuyên gia hàng hải Đỗ Thái Bình dịch và chú giải. Bổ sung thêm là cuốn “Les jonques chinoises: Indochine” (Thuyền buồm Trung Hoa: Đông Dương) của Louis Audemard, với các hình vẽ thuyền biển thế kỷ XIX cùng tên chữ Hán do thuyền trưởng Hennique thực hiện, giúp đối chiếu với tư liệu triều Nguyễn và quan sát của người phương Tây.
Nhờ nguồn tư liệu phong phú và cách tiếp cận liên ngành giữa lịch sử, kỹ thuật, văn hóa, quân sự, cuốn “Thần long kích thủy” không chỉ khắc họa diện mạo oai hùng của thủy binh Việt qua các thời kỳ mà còn hé mở những nét tinh xảo trong thiết kế và tư duy chiến lược của cha ông.
Sách có nhiều tranh minh họa chi tiết và toàn cảnh do Kaovjets Ngujens vẽ, cùng ảnh chụp mô hình thuyền của Đông Nguyễn tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và nhiều tư liệu hình ảnh quý khác./.
Nhân dịp ra mắt cuốn sách “Thần long kích thủy”, Nhà xuất bản Kim Đồng - Wings Books tổ chức buổi giao lưu với hai tác giả Đông Nguyễn và Kaovjets Ngujens nhằm giúp độc giả hiểu thêm về lịch sử thuyền chiến Việt Nam. Sự kiện có sự tham gia của nhà nghiên cứu Đỗ Thái Bình - chuyên gia về thuyền bè cổ, dịch giả và tác giả của nhiều công trình chuyên khảo về hàng hải Việt Nam, đồng thời là người hiệu đính cuốn “Thần long kích thủy”. Chương trình diễn ra từ 9h đến 10h 30, Thứ Bảy, ngày 1/11/2025 tại sân khấu trung tâm, Đường sách TP. Hồ Chí Minh.