Cuộc đời và sự nghiệp “Tứ triều nguyên lão” Lễ Trai Đặng Văn Hòa - hiện thân của mẫu nhà Nho quân tử
Các nhà chuyên gia tại Hội thảo khoa học “Lễ Trai Đặng Văn Hòa – Cuộc đời và sự nghiệp” tập trung vào thảo luận “Thân thế, cuộc đời và sự nghiệp”, “Những đóng góp đối với lịch sử, văn hóa dân tộc và” “Di sản, bảo tồn, phát huy giá trị liên quan đến nhân vật lịch sử Đặng Văn Hòa”.
Ngày 22/10, tại Khách sạn White Lotus (phường Thuận Hóa, TP Huế) Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế phối hợp với Viện Sử học (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) và Hội đồng Đặng tộc Việt Nam, dòng họ Đặng làng Thanh Lương tổ chức Hội thảo khoa học “Lễ Trai Đặng Văn Hòa – Cuộc đời và sự nghiệp”. Đến dự có ông Hà Văn Tuấn - Phó Chủ tịch HĐND TP Huế cùng đại diện lãnh đạo các sở, ban ngành TP Huế và các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà quản lý đến từ Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, TP Huế, sinh viên khoa Lịch sử Trường đại học Khoa học Huế, Trường đại học Sư phạm Huế, Trường trung học cơ sở Đặng Văn Hòa, con cháu dòng họ Đặng trong và ngoài địa phương.
Lễ Trai Đặng Văn Hòa (1791 – 1856) còn có tên gọi Đặng Văn Chiểu, Đặng Văn Thiêm là con trai thứ 2 của Đặng Quang Tuấn và bà Phan Thị Hãn thuộc dòng họ Đặng ở làng Hà Trung, xã Vinh Hà, huyện Phú Vang (nay làng Hà Trung, xã Phú Vang, TP Huế). Tổ tiên ông Đặng Văn Hòa từng định cư ở làng Hiền Sỹ (nay phường Phong Thái, TP Huế), sau chuyển sang nhập tịch tại làng Bác Vọng Đông (nay xã Đan Điền, TP Huế) và cư trú tại quê ngoại làng Thanh Lương (nay phường Kim Trà, TP Huế).
Trong cuộc đời quan nghiệp của mình, Lễ Trai Đặng Văn Hòa được đánh giá là hiện thân của mẫu nhà Nho quân tử, suốt đời tận trung báo quốc, phụng sự nhân dân, tận hiếu với gia đình, dòng họ, để lại nhiều bài học sâu sắc cho mai sau. Gần 2 thế kỷ trôi qua, kể từ ngày ông qua đời nhưng hình ảnh, tư tưởng, nhân cách và những công lao đóng góp to lớn của ông vẫn sống mãi trong lòng hậu thế, trong dòng chảy lịch sử dân tộc.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Phan Thanh Hải – Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế nhấn mạnh, Lễ Trai Đặng Văn Hòa (1791–1856) là một đại thần “tứ triều nguyên lão” từng phụng sự dưới các triều Gia Long (1802 – 1820), Minh Mạng (1820 – 1841), Thiệu Trị (1841 – 1847) và Tự Đức (1848 – 1883), một nhân vật kiệt xuất của triều Nguyễn. Lễ Trai Đặng Văn Hòa không chỉ là vị quan thanh liêm, tài đức song toàn mà còn có đóng góp to lớn trên nhiều lĩnh vực như chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, giáo dục và xã hội, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc và trên đất Cố đô Huế.
Ban tổ chức Hội thảo khoa học “Lễ Trai Đặng Văn Hòa – Cuộc đời và sự nghiệp” nhận được 26 tham luận khoa học có giá trị, tập trung vào ba nhóm chủ đề lớn là “Thân thế, cuộc đời và sự nghiệp của Đặng Văn Hòa, làm rõ tư tưởng, nhân cách, phong cách trị quốc của vị đại thần văn võ song toàn”, “Những đóng góp của ông đối với lịch sử, văn hóa, giáo dục, quốc phòng và cải cách đất nước”, “Công tác bảo tồn và phát huy di sản liên quan đến Lễ Trai Đặng Văn Hòa, các đề xuất cụ thể về bảo tồn di tích lăng mộ, tư liệu Hán Nôm và giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ”. Trong đó, các tham luận tiêu biểu được trình bày đến từ PGS.TS. Nguyễn Đức Nhuệ với “Thân thế, sự nghiệp Đặng Văn Hòa”, TS. Nguyễn Hữu Tâm với “Tổng đốc Đặng Văn Thiêm gìn giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa Thăng Long – Hà Nội”, PGS.TS. Đỗ Bang với “Lễ Trai Đặng Văn Hòa, nhà văn hóa kỷ trị và cải cách đất nước tiêu biểu nửa đầu thế kỷ XIX”, PGS.TS. Phan Ngọc Huyền với “Luận bàn về chức quan của Đặng Văn Hòa”, ông Đặng Như Phúc với “Dòng họ Đặng phát huy truyền thống trong giai đoạn hiện nay”, TS. Ngô Vũ Hải Hằng, TS. Võ Vinh Quang, TS. Nguyễn Thị Hải, TS. Phan Thanh Hải, TS. Lê Thùy Linh, PGS.TS. Nguyễn Văn Đăng, Nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh, nhà nghiên cứu Nguyễn Thế… cùng nhiều nhà nghiên cứu của Viện Sử học, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, Khoa Lịch sử Trường đại học Sư phạm Hà Nội, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế và Bảo tàng Lịch sử TP Huế.
Hội thảo khoa học “Lễ Trai Đặng Văn Hòa – Cuộc đời và sự nghiệp” được tổ chức hướng tới kỷ niệm 170 năm ngày mất của Lễ Trai Đặng Văn Hòa (1856 - 2026) và nhằm khẳng định vai trò, vị trí lịch sử của ông trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước dưới triều Nguyễn, làm rõ những đóng góp của dòng họ Đặng đối với Huế và đề xuất hướng bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với tên tuổi Lễ Trai Đặng Văn Hòa.
Theo BTC, Hội thảo không chỉ kế thừa kết quả của các đợt hội thảo trước (1996 và 2018) mà còn mở ra hướng nghiên cứu liên ngành giữa lịch sử, văn hóa học và Hán Nôm học, góp phần làm rõ hơn vai trò của Lễ Trai Đặng Văn Hòa trong tiến trình lịch sử dân tộc. Là cơ sở quan trọng để xây dựng hồ sơ khoa học, đề xuất hình thức tôn vinh nhân vật, đồng thời phục vụ công tác giáo dục truyền thống yêu nước, “uống nước nhớ nguồn” và nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị di sản văn hóa vùng đất Cố đô Huế.
Lăng mộ Lễ Trai Đặng Văn Hòa (phường Phong Thái, TP Huế) đã được Bộ VHTT&DL xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia tại Quyết định số 3243/QĐ-BVHTTDL ngày 9/9/2025.