Khám phá chiều sâu văn hóa Việt Nam từ góc nhìn lịch sử và thời đại
Trong dòng chảy lịch sử dân tộc, văn hóa luôn là nền tảng tinh thần, là sợi dây kết nối bền chặt giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Bước vào thời kỳ hội nhập sâu rộng, việc nhận diện và phát huy giá trị văn hóa Việt Nam trở nên ngày càng cấp thiết. Cuốn sách “Khám phá văn hóa Việt Nam: Từ tiếp cận lịch sử đến tầm nhìn thời đại” (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) của GS.TS Phạm Hồng Tung là một công trình nghiên cứu quy mô, góp phần lý giải tiến trình hình thành và phát triển của văn hóa Việt Nam từ chiều sâu lịch sử đến những vấn đề đặt ra trong thời đại mới.
Cuốn sách dày hơn 400 trang, tập hợp 17 chuyên luận là kết quả của gần 10 năm nghiên cứu, phản ánh cách tiếp cận liên ngành, hiện đại và sáng tạo đối với các vấn đề lịch sử - văn hóa Việt Nam của tác giả. Với phương pháp tiếp cận liên ngành và tư duy học thuật hiện đại, GS.TS Phạm Hồng Tung mang đến một bức tranh toàn diện, sinh động về văn hóa Việt Nam, từ quá khứ đến hiện tại, từ bản sắc dân tộc đến khả năng hội nhập quốc tế.
Ngay từ những chương đầu, tác giả đặt Việt Nam trong bối cảnh Đông Nam Á - vùng giao thoa giữa Nam - Bắc, Đông - Tây, lục địa và đại dương. Vị thế này khiến Việt Nam vừa chịu nhiều thử thách lịch sử, vừa có cơ hội tiếp nhận và chuyển hóa tinh hoa văn hóa nhân loại. Theo tác giả, sức mạnh văn hóa Việt Nam nằm ở khả năng thích ứng, hội nhập mà không hòa tan, tiếp biến mà không đánh mất bản thể.
Nội dung sách được chia thành ba nhóm vấn đề lớn.
Nhóm thứ nhất tập trung vào hai nhân vật lịch sử kiệt xuất: Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Với phương pháp tiếp cận mới, GS.TS. Phạm Hồng Tung khẳng định Hồ Chí Minh là “một công dân toàn cầu tiên phong”, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tư duy toàn cầu và hành động địa phương, gắn kết sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Các chuyên luận về Đại tướng Võ Nguyên Giáp làm sáng rõ hơn bản lĩnh, trí tuệ và tầm vóc của vị danh tướng trong thế kỷ XX.
Nhóm thứ hai đi sâu vào những vấn đề cốt lõi của văn hóa chính trị Việt Nam, như khát vọng dân tộc, vai trò của Đảng cầm quyền, phúc lợi văn hóa và sứ mệnh của giáo dục. Dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh, tác giả đề cao vai trò của giáo dục, coi giáo dục như một động lực then chốt giúp dân tộc tránh bị tụt hậu trong kỷ nguyên công nghệ.
Nhóm thứ ba mở rộng sang lĩnh vực văn hóa hiện đại, bao gồm văn hóa đô thị, công nghiệp sáng tạo, an ninh văn hóa và đối thoại liên văn hóa. Trong đó, an ninh văn hóa được nhấn mạnh như một bộ phận quan trọng của an ninh quốc gia, bởi “văn hóa còn thì dân tộc còn”. Tác giả cũng đề xuất những hướng tiếp cận học thuật mới như khu vực học đô thị (Urban Area Studies), nhằm góp phần xây dựng nền tảng tri thức cho chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam.
Đáng chú ý, công trình còn mở rộng phân tích sang lĩnh vực đối thoại liên văn hóa, từ giao lưu giữa các thế hệ trong xã hội hiện đại cho đến những cuộc đối thoại tinh tế ẩn chứa trong Truyện Kiều của Nguyễn Du hay thơ Nôm của Hồ Xuân Hương. Qua đó, tác giả không chỉ làm rõ sức sống của văn hóa Việt Nam trong quá khứ mà còn khẳng định khả năng thích ứng, đổi mới của văn hóa dân tộc trong thế giới hiện đại.
Cuốn sách cũng là một trong những sản phẩm khoa học đầu tiên của Chương trình Khoa học và Công nghệ QGCT.25.0 của Đại học Quốc gia Hà Nội, về nghiên cứu và phát triển công nghiệp văn hóa ở Hà Nội và một số địa phương. Công trình nhận được sự hỗ trợ của nhiều viện, trường đại học trong và ngoài nước, phản ánh sự kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.
Với văn phong rõ ràng, lập luận sắc sảo và cách tiếp cận hiện đại, “Khám phá văn hóa Việt Nam: Từ tiếp cận lịch sử đến tầm nhìn thời đại” không chỉ là tài liệu chuyên khảo dành cho giới nghiên cứu, giảng dạy mà còn là nguồn tham khảo giá trị cho tất cả những ai quan tâm đến văn hóa, lịch sử và con đường phát triển của dân tộc trong thế kỷ XXI.
Qua từng trang sách, độc giả cảm nhận rõ tâm huyết của GS.TS Phạm Hồng Tung trong việc góp phần khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí tự cường và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Đây không chỉ là một công trình khoa học, mà còn là lời mời gọi đối thoại, suy ngẫm và hành động để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, nền tảng tinh thần của dân tộc Việt Nam trong thời đại mới./.