"Chơi đất V": Hành trình sáng tạo và khát vọng vượt qua giới hạn bản thân của Phan Thanh Sơn

Đây là dấu mốc đáng nhớ trong hành trình hơn 30 năm miệt mài với nghệ thuật gốm – một hành trình sáng tạo bền bỉ và đầy khát vọng vượt qua giới hạn bản thân của Phan Thanh Sơn.

"Chơi đất" không chỉ là tên gọi của chuỗi triển lãm, mà còn là tên riêng cho hành trình sống và làm việc với đất, với nước, với lửa – những yếu tố nguyên thủy và đầy thử thách của nghề gốm. Với họa sĩ Phan Thanh Sơn, mỗi lần "Chơi đất" là một bước tiến, một cuộc đối thoại mới với chất liệu, với tư duy tạo hình để vượt qua cái bóng của chính mình.

Trong các tác phẩm của Phan Thanh Sơn, hình tượng con người, đặc biệt là hình ảnh người phụ nữ, xuất hiện nhiều trong các sáng tác của anh. Không phải là người phụ nữ lý tưởng hóa với những triết lý cao siêu, mà là những thân phận bình dị giữa đời sống: một người mẹ vùng cao, một thiếu nữ ngoài chợ, một dáng ngồi nghỉ giữa trưa hè,... Ngoài ra, anh cũng rất quan tâm đến thiên nhiên, động vật – đặc biệt là những sinh vật hoang dã, được khắc họa sống động trong nhiều tác phẩm điêu khắc gốm.

Sau hơn 20 năm sống và làm việc tại các làng nghề gốm truyền thống từ Mường Chanh (Sơn La), Phước Tích (Huế), Biên Hòa… hoạ sĩ Phan Thanh Sơn chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ của thế hệ kế cận.

Không chỉ tạo nên các tác phẩm độc đáo, bên cạnh công việc giảng dạy và hướng dẫn luận văn Thạc sĩ tại Khoa Sau Đại học, hoạ sĩ Phan Thanh Sơn còn trực tiếp đào tạo học trò nghề gốm – các cử nhân tương lai. Anh coi việc truyền nghề không phải chỉ là dạy kỹ thuật mà còn là truyền tâm thế, cách sống với nghề, nơi anh giảng dạy lại có đông sinh viên đăng ký như hiện tại.

Nếu như trước kia, nghề gốm thường được xem là vất vả, ít cơ hội, và chỉ dành cho những ai “lỡ bước”, thì nay, nhiều bạn trẻ đã chủ động lựa chọn theo đuổi con đường này.

Từ vài người, thậm chí một người, đến hàng chục, và năm nay đã chạm mốc gần 100 sinh viên – một con số cho thấy nghề gốm đang dần được nhìn nhận lại với sự trân trọng và hứng thú mới.

Ở "Chơi đất III" (2015), họa sĩ bắt đầu thử nghiệm việc kết hợp gốm với các vật liệu khác như sơn mài, các nghề truyền thống như dát vàng, dát bạc,… để tạo nên chiều sâu mới cho tác phẩm.

Tới "Chơi đất IV" (2019), ông đi sâu vào khía cạnh tạo hình hội họa và điêu khắc, đồng thời đặt ra câu hỏi về giá trị và sức cạnh tranh của tác phẩm nghệ thuật gốm trong bối cảnh đời sống nghệ thuật hòa cùng sự phát triển chung nhưng cũng phải chất chứa đầy bản sắc.

Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, "Chơi đất V" đã phải tạm hoãn và dồn năng lượng cho một lần trở lại mạnh mẽ hơn trong năm 2025.

Chia sẻ về triển lãm lần này, họa sĩ Phan Thanh Sơn cho biết: "Tôi khai thác hình ảnh động vật hoang dã, nhưng nhìn dưới góc độ tạo hình hiện đại thể hiện trên các chất liệu gốm truyền thống. Sau đại dịch, mọi thứ đều biến động, duy chỉ nghệ thuật xét đến cùng, dưới góc nhìn bản năng của nó vẫn nhìn ra sức mạnh của nó trong đời sống tinh thần của con người. Trong quá trình làm, việc nhận được về những phản hồi tích cực, không chỉ từ đồng nghiệp mà cả từ công chúng đã trở thành động lực để tôi tiếp tục phát triển theo hướng sáng tác hiện tại"./.

Việt Thương