“Lửa từ Đất”: Từ truyền thống anh hùng đến tinh thần sáng tạo của người Hà Nội

1. NSƯT Cao Ngọc Ánh là cháu ruột bên ngoại của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ - Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội. Trong lịch sử, câu chuyện về người chiến sĩ cộng sản kiên trung Nguyễn Ngọc Vũ đã được ghi lại trong nhiều tài liệu. Nhưng với tư cách là con cháu trong gia đình, NSƯT Cao Ngọc Ánh còn được trao lại những ghi chép riêng về ông từ chính ông ngoại và mẹ. “Càng đọc, tôi càng hiểu, càng xúc động với những hy sinh của ông Nguyễn Ngọc Vũ, vì lý tưởng, vì ánh sáng tương lai mà ông và thế hệ ông đã dành cho đất nước, dành cho Hà Nội”, NSƯT Cao Ngọc Ánh chia sẻ.

Là một người con của Hà Nội, nữ nghệ sĩ luôn trăn trở phải đóng góp cho Hà Nội một tác phẩm nghệ thuật mang trong đó tình yêu, sự biết ơn với nơi mình sinh ra lớn lên, nơi mình được nuôi dưỡng, trưởng thành. Từ đó, NSƯT Cao Ngọc Ánh đã không ngừng tìm kiếm cảm hứng và chất liệu nghệ thuật ở tất cả những gì vọng về từ lịch sử, những gì hiện hữu quanh bản thân. Cho đến khi tiếp cận những tài liệu ghi chép về ông Nguyễn Ngọc Vũ, nữ nghệ sĩ đã thực sự tìm thấy điều muốn làm và quyết tâm phải làm cho bằng được. “Tiếp nối truyền thống, nền tảng gia đình, với khát khao cống hiến cho Hà Nội, cho đất nước những tác phẩm nghệ thuật có giá trị, vở nhạc kịch “Lửa từ Đất” là tác phẩm mà tôi cùng ekip sáng tạo gửi đến khán giả dịp kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ Thành phố Hà Nội (17/3/1930 - 17/3/2025) tại Cung văn hóa Hữu nghị Việt - Xô” - NSƯT Cao Ngọc Ánh chia sẻ.

Tên gọi nhạc kịch “Lửa từ Đất” mang trong đó ý nghĩa ngọn lửa của lòng yêu nước, của lý tưởng Cộng sản và niềm tin vào một tương lai tươi sáng. Đó cũng là ngọn lửa của đấu tranh giải phóng dân tộc, ngọn lửa của những người Anh hùng tiên phong, dám hy sinh thân mình và cảm hóa được các tầng lớp trí thức, công nhân, nông dân... Qua hình tượng đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ, nhạc kịch “Lửa từ Đất” không chỉ kể về cuộc đời một cá nhân mang lý tưởng lớn mà còn khắc họa sự lớn mạnh của Đảng Cộng sản ngay từ những ngày đầu đầy gian nan.

“Lửa từ Đất” còn là câu chuyện kể về những người cha, người mẹ Hà Nội đã sinh thành, dưỡng dục và khích lệ che chở, bảo vệ cho các con hoạt động giữa lòng địch. Cha mẹ của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ cũng như bao gia đình Hà Nội thập niên 1930 và những năm sau này tin vào lý tưởng cách mạng, vào ánh sáng mà Đảng thắp lên trong đêm tối của chế độ thực dân, một ánh sáng được sinh ra từ lòng dân, hun đúc từ khát vọng độc lập và tự do. Thông điệp xuyên suốt mà vở nhạc kịch muốn truyền tải là “Sống phải có lý tưởng, lý tưởng là ánh sáng soi đường đưa ta đến tận cùng của khát khao”. Những khán giả trẻ khi xem vở diễn đã có cơ hội tiếp cận lịch sử cách mạng của Đảng bộ Hà Nội bằng nghệ thuật từ đó thêm hiểu, thêm yêu và thêm tự hào là con dân Tổ quốc Việt Nam.

2. Với vai trò Tổng đạo diễn, nghệ sĩ NSƯT Cao Ngọc Ánh đã tạo nên một vở diễn đầy cảm xúc và để lại dư âm sâu sắc trong lòng khán giả. “Tôi đã, đang và nỗ lực để tạo ra những nhạc kịch của người Việt nhằm gìn giữ, lan tỏa văn hóa, truyền thống của quê hương đất nước. “Lửa từ Đất” là tác phẩm tiếp nối hai vở nhạc kịch tôi đã thực hiện trước đó là “Sóng” và“Viên đá ngũ sắc” - tất cả đều thể hiện khát vọng sáng tạo nhạc kịch của người Việt”, NSƯT Cao Ngọc Ánh chia sẻ.

Trong nhạc kịch “Lửa từ Đất”, tinh thần Việt nói chung và văn hóa Thủ đô đã được ekip thực hiện đầy sáng tạo và khéo léo. Không gian sân khấu được thiết kế mô phỏng hình ảnh của phố cổ Hà Nội những năm đầu thế kỷ XX với các hình khối thể hiện đặc trưng của 36 phố phường Hà Nội cùng những ngôi nhà thấp thoáng, những ngõ nhỏ đậm hồn Hà Nội. Về âm nhạc, trong “Lửa từ Đất” ngân lên những thanh âm ca trù - nét đặc trưng của Thăng Long xưa, khắc họa sự đầy đủ của một gia đình trí thức Thủ đô, nhưng chàng thanh niên Nguyễn Ngọc Vũ vẫn quyết tâm đi theo cách mạng. Ngoài ra, những làn điệu hát xẩm trong vở nhạc kịch cũng phần nào thể hiện nỗi lòng người dân bị thực dân đô hộ, áp bức…

Kết thúc vở nhạc kịch “Lửa từ Đất” là cảnh người con muốn nghe mẹ hát ru vô cùng xúc động. NSƯT Cao Ngọc Ánh lý giải: “Tôi chọn hát ru vì hát ru chính là văn hóa ngàn đời của người Việt. Hát ru chứa đựng bao sự yêu thương của người mẹ dành cho con, rộng hơn là một thế hệ. Việc sử dụng hát ru đem đến nhiều cảm xúc cho khán giả hơn, bởi vừa giản dị, đưa ta trở về với nguồn cội. Dù chúng ta có là gì đi chăng nữa thì cũng từ mẹ sinh ra. Mẹ cũng là Tổ quốc. Đấy cũng là con đường sáng tạo, hướng đi làm nhạc kịch thuần Việt mà tôi đã và đang theo đuổi. Nhạc kịch của người Việt chính là ca ngợi con người, đất nước, Tổ quốc Việt Nam; tôn vinh những giá trị văn hóa, lịch sử Việt Nam, với những người sáng tạo là người Việt”.
“Lửa từ Đất” hội tụ những nghệ sĩ Việt và giàu kinh nghiệm, tài năng: nhạc sĩ Minh Đạo (đạo diễn âm nhạc), NSND Trần Ly Ly (tổng biên đạo), NSND Doãn Bằng (thiết kế sân khấu), Đào Duy Anh (đạo diễn sân khấu), Thành Công (biên đạo), Dương Minh Anh (huấn luyện thanh nhạc), Trung Hiếu (trợ lý đạo diễn), Hoàng Duy Đông (visual art)… cùng dàn diễn viên Lê Việt Anh (vai Nguyễn Ngọc Vũ), NSƯT Thanh Tâm (mẹ của Nguyễn Ngọc Vũ), Đình Khánh (ông Toản - bố của Nguyễn Ngọc Vũ), Bùi Trang (vai Thúy - bạn gái của Nguyễn Ngọc Vũ) và các diễn viên trẻ Trần Việt, Trung Hiếu, Dương Minh Anh, Phạm Văn Thọ… Tác phẩm đã được NSƯT Cao Ngọc Ánh xây dựng theo những tiêu chuẩn của một vở nhạc kịch đương đại mang bản sắc Việt rõ nét. Toàn bộ phần âm nhạc được viết mới gồm các duo, trio tứ tấu, acapella, các mảng khí nhạc lớn… - tất cả mang năng lượng cách mạng, niềm tự hào dân tộc, tinh thần không khuất phục và năng lượng của một anh hùng ca lãng mạn. Phần vũ đạo mang màu sắc đương đại, khai thác tối đa tính ẩn dụ của múa và ước lệ của sân khấu nhằm chạm đến trí tuệ, cảm xúc của mỗi người xem. Tất cả những yếu tố Việt được khai thác một cách nhuần nhị, sâu sắc tạo nên một tổng hòa, khiến những câu chuyện, những nhân vật lịch sử trong “Lửa từ Đất” trở nên sống động và đầy cảm xúc trên sân khấu./.

Quỳnh Phạm