Quy định hoạt động thử nghiệm có kiểm soát: Bước đột phá để Hà Nội bứt phá trong kỷ nguyên mới
Thực hiện Điều 25 Luật thủ đô 2024, UBND Thành phố Hà Nội đã xây dựng Dự thảo Nghị quyết quy định hoạt động thử nghiệm có kiểm soát tại Thành phố Hà Nội. Đây là việc làm cần thiết của Hà Nội để cụ thể hóa chủ trương, định hướng của Thành phố về phát triển khoa học, công nghệ; đồng thời tạo thế và lực để phát triển Thủ đô trong kỷ nguyên mới.
Theo UBND Thành phố Hà Nội, việc xây dựng và ban hành Nghị quyết nêu trên để thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Bên cạnh đó là Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân…
Thực tế cho thấy, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư đang diễn ra mạnh mẽ, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học và công nghệ, khuyến khích phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới. Tuy nhiên, nhiều sản phẩm công nghệ mới vẫn chưa được pháp luật hiện hành quy định đầy đủ hoặc còn thiếu hành lang pháp lý rõ ràng để kiểm soát và hỗ trợ thử nghiệm.
Nghị quyết quy định hoạt động thử nghiệm có kiểm soát tại Thành phố Hà Nội (Thực hiện Điều 25 Luật Thủ đô 2024) dự kiến được HĐND Thành phố Hà Nội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 26 - kỳ họp chuyên đề, ngày 23/9/2025.
Trên thế giới, đã có hơn 45 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng mô hình “cơ chế thử nghiệm có kiểm soát” (Regulatory Sandbox) nhằm tạo không gian chính sách linh hoạt cho thử nghiệm, từ đó giúp hoàn thiện sản phẩm, giảm thiểu rủi ro và phục vụ việc xây dựng quy định pháp luật phù hợp. Tại Việt Nam, cơ chế này từng được đề cập tại Quyết định 999/QĐ-TTg ngày 12/8/2019 của Thủ tướng Chính phủ và đã có một số mô hình áp dụng như thí điểm taxi công nghệ, dịch vụ Mobile Money.
Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 94/2025/NĐ- CP ngày 29/4/2025 quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng, cho thấy xu hướng mở rộng chính sách thử nghiệm sang các ngành kinh tế trọng điểm. Một số địa phương như TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng cũng đã chủ động ban hành nghị quyết riêng về thử nghiệm có kiểm soát trong các lĩnh vực đổi mới sáng tạo.
Đối với Hà Nội – trung tâm đổi mới sáng tạo, công nghệ cao và khởi nghiệp quốc gia – việc xây dựng và ban hành Nghị quyết của HĐND Thành phố về hoạt động thử nghiệm có kiểm soát là cần thiết và cấp bách. Việc ban hành Nghị quyết này sẽ tạo cơ sở pháp lý cụ thể cho phép các tổ chức, doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ, mô hình mới trong phạm vi, thời gian nhất định với sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý. Qua đó, hỗ trợ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí, gia tăng năng suất, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của Thủ đô và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới.
Đồng thời, kết quả của các dự án thử nghiệm sẽ là căn cứ thực tiễn để đề xuất sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành. Trong khi chưa có văn bản pháp luật chung ở cấp quốc gia quy định đầy đủ về thử nghiệm có kiểm soát, thì việc HĐND Thành phố Hà Nội – trên cơ sở phân quyền từ Luật Thủ đô 2024 – ban hành Nghị quyết quy định chi tiết về tiêu chí, điều kiện, trình tự, thủ tục thử nghiệm là phù hợp với thẩm quyền, luật pháp và yêu cầu thực tiễn.
Được biết, Dự thảo Nghị quyết gồm 6 Chương, 27 Điều. Trong đó sản phẩm, công nghệ, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới được lựa chọn thử nghiệm phải đáp ứng các tiêu chí: có tính đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, giải quyết được vấn đề thực tiễn cấp bách của Hà Nội, mang lại hiệu quả kinh tế – xã hội tích cực. Đồng thời, sản phẩm đó phải nằm trong khoảng trống pháp lý hoặc bị rào cản pháp luật hiện hành, cần thử nghiệm để hoàn thiện chính sách. Việc thử nghiệm phải có phương án rõ ràng, lộ trình cụ thể, quản trị rủi ro chặt chẽ và đảm bảo an toàn cho người dùng, với phạm vi phù hợp năng lực kiểm soát của cơ quan quản lý.
Tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu tham gia thử nghiệm có kiểm soát sẽ nộp hồ sơ đăng ký tại Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Hà Nội. Sau khi tiếp nhận, Sở Khoa học và Công nghệ kiểm tra tính đầy đủ và hợp lệ của hồ sơ. Nếu đạt yêu cầu, Sở sẽ tham mưu UBND Thành phố thành lập Hội đồng thẩm định để đánh giá nội dung thử nghiệm theo tiêu chí đã quy định. Trường hợp hồ sơ chưa đạt, tổ chức đăng ký được yêu cầu giải trình và bổ sung trong thời gian quy định.
Trên cơ sở kết quả thẩm định và các ý kiến tham vấn (nếu cần), Sở KH&CN tổng hợp, trình UBND Thành phố xem xét quyết định cơ quan hướng dẫn, kiểm soát quá trình thử nghiệm. Đồng thời, trình Hội đồng nhân dân Thành phố ban hành Nghị quyết về phạm vi miễn áp dụng pháp luật đối với từng dự án thử nghiệm cụ thể. Sau khi được HĐND Thành phố thông qua, UBND Thành phố sẽ ban hành quyết định cấp phép thử nghiệm và quy chế thử nghiệm riêng. Doanh nghiệp, tổ chức được cấp phép phải triển khai hoạt động thử nghiệm trong, tuân thủ nghiêm các nội dung trong quy chế và các quy định liên quan.
Bên cạnh đó, Nghị quyết quy định tổ chức thực hiện thử nghiệm nếu có nhu cầu điều chỉnh phạm vi, đối tượng hoặc gia hạn thời gian thử nghiệm thì nộp đơn đề nghị kèm báo cáo tiến độ hoặc kết quả thực hiện cho cơ quan hướng dẫn, kiểm soát quá trình thử nghiệm. Sau khi tiếp nhận hồ sơ, cơ quan này thành lập Hội đồng thẩm định và lấy ý kiến các cơ quan liên quan. Trên cơ sở tổng hợp ý kiến, cơ quan hướng dẫn trình UBND Thành phố xem xét, quyết định việc điều chỉnh hoặc gia hạn. Nếu UBND Thành phố không chấp thuận, sẽ có văn bản thông báo để tổ chức thực hiện tiếp tục triển khai theo phạm vi và thời gian đã được cấp phép ban đầu.
Ngoài ra, trong quá trình thử nghiệm, nếu phát hiện vi phạm pháp luật, không tuân thủ cam kết hoặc xảy ra các sự cố nghiêm trọng gây ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng, môi trường, an ninh xã hội, thì UBND Thành phố Hà Nội có thể quyết định dừng hoặc chấm dứt dự án thử nghiệm.
Các trường hợp chấm dứt bao gồm: không triển khai sau khi được cấp phép, tự nguyện rút khỏi, tổ chức giải thể, thay đổi pháp lý mà không cam kết kế thừa trách nhiệm,…Cơ quan hướng dẫn sẽ thông báo tạm dừng, thành lập Hội đồng thẩm định để đánh giá và trình UBND Thành phố quyết định chấm dứt và thu hồi giấy phép. Tổ chức thử nghiệm phải có trách nhiệm thông báo công khai cho người dùng, ngừng cung cấp sản phẩm, bảo đảm quyền lợi người dùng và có phương án giải quyết khiếu nại, bồi thường nếu có thiệt hại phát sinh…/.