Nghệ sĩ Tây Phong: “Con đường diễn và ca như một mạch ngầm thôi thúc”

Nghệ sĩ Tây Phong (tên thật là Lê Thanh Phong, sinh năm 1978). Con đường nghệ thuật của anh khởi đầu từ những cơ duyên tình cờ. Khi còn là học sinh phổ thông, Tây Phong thường tham gia văn nghệ của trường. Một lần đi cùng bạn lấy bản ký âm từ cô giáo thanh nhạc, anh được phát hiện và khuyến khích theo học hát. Dù chưa từng nghĩ đến việc trở thành nghệ sĩ, phần vì gia đình không có ai theo đuổi nghệ thuật, phần vì bản thân chỉ xem đó là cuộc dạo chơi, nhưng Tây Phong vẫn đăng ký thi vào Nhạc viện TP Hồ Chí Minh. Từ đó, hành trình nghệ thuật của anh rẽ sang hướng mới.
Tốt nghiệp chuyên ngành thanh nhạc trong bối cảnh nhạc nhẹ thịnh hành, Tây Phong từng hoạt động sôi nổi tại các đơn vị nghệ thuật như Nhà hát Ca múa nhạc Bông Sen, Đoàn Nghệ thuật Quân khu 7. Anh cũng lập nhóm nhạc biểu diễn, và nghệ danh Tây Phong ra đời từ những ngày ấy. Tuy nhiên, sân khấu ca nhạc vẫn chưa đủ để giải tỏa năng lượng sáng tạo luôn thôi thúc trong anh.

Một bước ngoặt khác đến khi anh theo lời bạn thi tuyển vào Nhà hát Kịch TP Hồ Chí Minh. Với ngoại hình sáng, chất giọng vang và phong cách biểu cảm rõ nét, Tây Phong nhanh chóng được đạo diễn Khánh Hoàng chọn vào lớp diễn viên tạo nguồn. Từ đó, anh tiếp tục theo học đạo diễn tại Trường Sân khấu - Điện ảnh TP Hồ Chí Minh, chính thức bước vào con đường nghệ thuật biểu diễn một cách bài bản và chuyên sâu.

Năm 2016, nghệ sĩ Tây Phong đảm nhiệm vai trò đạo diễn sân khấu vở nhạc kịch “Cuộc sống Paris” do Nhà hát Giao hưởng Nhạc Vũ kịch TP Hồ Chí Minh dàn dựng. Với phong cách cởi mở, tự tin, Tây Phong đã Việt hóa mạnh mẽ một tác phẩm opera kinh điển của phương Tây, góp phần đưa nhạc kịch đến gần hơn với khán giả trong nước. Vở diễn “Cuộc sống Paris” như một bước ngoặt may mắn, mở ra cho Tây Phong cánh cửa bước vào sân khấu kịch nói một cách chính danh. Càng tham gia nhiều vở diễn, trải nghiệm ở nhiều sân khấu, làm việc cùng những nghệ sĩ tên tuổi và giàu kinh nghiệm, Tây Phong càng hiểu rõ hơn đam mê lớn nhất của mình không nằm ở kịch nói, mà chính là sân khấu truyền thống. Anh là người sáng lập chương trình “Tinh văn diễn ca” – biểu diễn các loại hình âm nhạc truyền thống Bắc bộ như: Ca trù, hát văn, xẩm, hát ru, chèo, tuồng… Chương trình vừa kết nối được những giá trị nghệ thuật cao quý, vừa thể hiện sự kế thừa, tiếp biến trong dòng chảy đương đại. Bên cạnh đó, anh còn được công chúng biết tới với nhiều vai diễn ấn tượng, đặc biệt là những hóa thân vào các nhân vật lịch sử trong các trích đoạn kịch ngắn, cũng như sự góp mặt trong các triển lãm sắp đặt nghệ thuật và diễn xướng âm nhạc.

Tháng 11 năm 2023, màn trình diễn ngẫu hứng của nghệ sĩ Tây Phong tại lễ khai mạc triển lãm “Tiếng gọi”, trong khuôn khổ Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội, đã thu hút sự chú ý của công chúng với phần ngâm thơ Nguyễn Trãi được lồng điệu ca trù. Từ đó, anh và họa sĩ Thu Trần tiếp tục hợp tác trong các triển lãm sắp đặt nghệ thuật như “Đẻ đất đẻ nước” tại TP Hồ Chí Minh, “Mưỡu” tại Hà Nội. Trong triển lãm “Mưỡu” diễn ra đầu năm 2025, cả hai đã tạo nên một không gian sắp đặt và thưởng thức âm nhạc với phần trình diễn lấy cảm hứng từ ca trù. Không chỉ thể hiện nỗi lòng của thi nhân thông qua những câu thơ cổ, người nghe còn cảm nhận cuộc đời của ca nương, kép đàn qua chiều dài lịch sử, với những thăng trầm thời gian. Thông qua lời thơ vừa gần gũi và uy nghi, vừa ngâm ngợi vừa luyến láy, nghệ sĩ Tây Phong đã hòa nhịp cùng hội họa khi gợi lên những suy nghĩ về kiếp nhân sinh.

“Tiếp cận với các bộ môn như kịch và các loại hình diễn xướng dân gian, tôi phải hóa thân vào nhân vật, sống với những rung cảm - những điểm nhấn trong suốt quá trình biểu diễn. Tôi tìm hiểu giai đoạn nào thịnh hành bộ môn hát nói, ai là những bậc tiền nhân đã viết nên những áng thơ hay có thể hát bằng thể loại ca trù. Thậm chí chính cuộc đời của họ cũng trở thành chất xúc tác ngẫu hứng để tôi ngâm vịnh về con người đó, nghệ sĩ Tây Phong nói.

Đi ra từ sân khấu biểu diễn, ở độ chín của nghề, Tây Phong mạnh dạn kết hợp, thử nghiệm các loại hình diễn xướng dân gian với âm nhạc hiện đại, xem đó như một sự đối thoại nghệ thuật với quá khứ. Chẳng hạn, trong triển lãm “Đẻ đất đẻ nước”, bên cạnh phần sắp đặt hội họa, phần trình diễn âm nhạc do anh làm đạo diễn gây ấn tượng với tiếng chiêng trên nền nhạc đương đại, cùng với sự co giãn âm thanh của Mo Mường. Với Tây Phong, đó là sự khởi đầu cho con đường dùng nghệ thuật trình diễn như một phần công việc sáng tạo cá nhân.

“Người nghệ sĩ luôn đi tìm những khoảng để nghệ thuật tiếp tục phát triển. Càng mở rộng, nghệ thuật càng có đất sống nhiều hơn”, anh chia sẻ. Anh mong muốn ca trù có thể kết hợp với những loại hình nghệ thuật khác, để mở rộng biên độ biểu đạt và thử nghiệm. Bằng cách tìm tòi trong đời sống văn hóa tinh thần, những điều tưởng như không liên quan nhưng thực chất lại vẫn có thể kết nối đầy ý nghĩa. Anh tin rằng thế hệ sau hoàn toàn có thể tạo nên những tác phẩm phái sinh, dựa trên những “câu chuyện đẹp” của ông bà ta để lại. “Ví dụ, tôi tìm thấy trong áng kinh bát nhã của thầy Thích Tuệ Hải và đưa thể loại hát ca trù vào. Có một sự ngâm ngợi và khi làm được việc đó tôi thấy rằng ở tất cả mọi mặt trong đời sống, nếu khéo kết hợp thì vẫn có thể tạo nên sự “mượt mà” trong âm nhạc”, nghệ sĩ Tây Phong chia sẻ.

Trước đây, trong vai trò người khởi xướng chương trình biểu diễn “Tinh văn diễn ca”, Tây Phong vừa là diễn viên vừa là đạo diễn. Anh từng trải qua nhiều vai diễn trên sân khấu kịch về đề tài lịch sử như: Trần Thủ Độ trong “Thành Thăng Long thuở ấy”, Chiêu Hổ trong “Hồ Xuân Hương”, Đặng Mậu Lân trong “Vụ án cậu trời”… cũng như từng tham gia nhiều liên hoan sân khấu trong nước… Kinh nghiệm diễn xuất đã mang đến cho Tây Phong một lối thể hiện vừa tự nhiên vừa giàu biểu cảm, giúp anh hóa thân linh hoạt trong các trích đoạn nghệ thuật. Con đường “diễn và ca” với anh, đó là một mạch ngầm luôn thôi thúc từ bên trong. Khi biểu diễn, những hành động sân khấu, chuyển động âm nhạc, cùng lời ca đã quyện với nhau thành một tổng thể mang đậm chất đương đại.
Sau “Tinh văn diễn ca” nghệ sĩ Tây Phong đã thể hiện con đường anh theo đuổi lâu dài: tìm kiếm những loại hình nghệ thuật có sự đồng điệu, gần gũi để tương tác, chia sẻ, từ đó kết nối sâu hơn với công chúng đương đại. Dù con đường ấy không ít trở ngại nhưng với Tây Phong, anh luôn nhận được sự đồng hành và hưởng ứng của các đồng nghiệp cũng như khán giả. Họa sĩ Thu Trần - người cộng sự thân thiết của Tây Phong trong nhiều triển lãm sắp đặt chia sẻ: “Chúng tôi cùng nhau xây dựng ý tưởng, cùng nhau nói chuyện về thơ ca văn học nghệ thuật... Mỗi lần dự định làm dự án nào đó thì mọi người đều mời hai chị em. Bạn ấy rất yêu nghệ thuật cổ truyền, những giá trị văn hóa của cha ông và có thể sáng tác, ứng tác, tự tạo nên cho mình một dòng nhạc riêng chứ không hát lại của ai đó. Càng làm việc tôi càng nhận ra Tây Phong là một tài năng, có chiều sâu văn hóa”.

Ngoài việc duy trì các chương trình biểu diễn “Tinh văn diễn ca” tại Thành phố Hồ Chí Minh, trong thời gian tới, nghệ sĩ Tây Phong dự kiến sẽ thực hiện thêm các chương trình biểu diễn kết hợp với triển lãm sắp đặt cùng họa sĩ Thu Trần tại một số địa phương khác như Đà Lạt (Lâm Đồng), Sơn La. Với nghệ sĩ Tây Phong, nghệ thuật không chỉ có sự lãng mạn, bay bổng mà còn là cái nhìn thẳng thắn vào hiện thực cuộc sống. Sự thăng hoa, mơ mộng, theo anh chỉ là điểm xuyết cho quá trình dự liệu kỹ càng và tránh những rủi ro không đáng có. Những kết hợp tưởng như ngẫu hứng của anh lại là quá trình chuẩn bị công phu với mong muốn mang đến những tác phẩm có chiều sâu cho công chúng./.

Phương Thúy