“Tuyên ngôn Độc lập”: Bản hùng ca mở ra kỷ nguyên mới, soi đường sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam
80 năm đã trôi qua, nhưng tinh thần và giá trị cao quý, bất diệt của bản “Tuyên ngôn Độc lập” được Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo, đọc trong chiều 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình (Thủ đô Hà Nội) vẫn tiếp tục tỏa sáng, lay động và cổ vũ vô cùng mạnh mẽ, soi đường cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam tiến lên giành những thắng lợi ngày càng to lớn hơn.
“Tuyên ngôn Độc lập” được Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo ngay giữa lòng Hà Nội những ngày cuối tháng 8 năm 1945, tại gian tầng hai số nhà 48 phố Hàng Ngang của nhà tư sản yêu nước Trịnh Văn Bô.
Tại căn phòng nhỏ ấy, trong những ngày tháng 8 lịch sử, Bác Hồ đã dồn hết tâm lực, trí tuệ và bản lĩnh của một vị lãnh tụ để soạn thảo bản “Tuyên ngôn Độc lập”. Văn kiện quan trọng này được Chủ tịch Hồ Chí Minh trao đổi, lấy ý kiến đóng góp của các đồng chí trong Thường vụ Trung ương Đảng, các thành viên Chính phủ lâm thời, trong nhân dân và ý kiến tham khảo của A. Patti - đại diện cho quân Đồng minh.
GS.TS Lê Văn Lợi, Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định, “Tuyên ngôn Độc lập” năm 1945 là bản hùng ca mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc Việt Nam - Kỷ nguyên của độc lập, tự do và hạnh phúc, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc Việt Nam; là mốc son trong lịch sử đấu tranh của nhân dân các nước thuộc địa và phụ thuộc vì những giá trị thiêng liêng của nhân loại là độc lập, tự do, hạnh phúc.
Chỉ với 1.120 từ được sắp xếp trong 49 câu, “Tuyên ngôn Độc lập” của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một văn kiện lịch sử, văn bản pháp lý ngắn gọn, chặt chẽ, sắc bén, chứa đựng những nội dung cốt lõi, có cơ sở pháp lý vững chắc, khẳng định chủ quyền quốc gia của một dân tộc và giá trị về quyền con người của người dân một nước độc lập.
Trong phần đầu của “Tuyên ngôn độc lập”, Chủ tịch Hồ Chí Minh viện dẫn hai bản “Tuyên ngôn” của hai quốc gia có nền văn minh hàng đầu thế giới là bản “Tuyên ngôn Độc lập” năm 1776 của Mỹ và bản “Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền” năm 1791 của Cách mạng Pháp: “Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”; “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”.
Với lập luận này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi đến khẳng định: “Suy rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do” và “Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được”.
Từ việc đề cập đến quyền của con người như một sự tất yếu của tạo hóa, không ai có thể xâm phạm được, là quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh, bằng trí tuệ mẫn tiệp, bằng sự trải nghiệm thực tế và thực tiễn cách mạng Việt Nam, đã khéo léo phát triển sáng tạo, đưa ra một luận đề không thể bác bỏ về quyền của các dân tộc. Vì thế, mỗi người dân và dân tộc Việt Nam đều có những quyền chính đáng ấy; không ai có thể tước đoạt được, và nếu bị tước đoạt, cả dân tộc sẽ kiên cường, đoàn kết, kiên trì chiến đấu để giành lại và quyết tâm bảo vệ.
Việc dẫn hai bản tuyên ngôn nổi tiếng từ những nước được xem là có nền dân chủ sớm của thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định và truyền tải thông điệp: Con đường mà dân tộc Việt Nam đi phải là con đường của những giá trị phổ quát mà nhân loại đã và đang hướng tới.
Bản Tuyên ngôn Độc lập là hoa, là quả của bao nhiêu máu đã đổ và bao nhiêu tính mạng đã hy sinh của những người con anh dũng của Việt Nam...
Tác phẩm "Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch" - tác giả Trần Dân Tiên.
Phần cuối của “Tuyên ngôn Độc lập” là lời tuyên bố của Chủ tịch Hồ Chí Minh và toàn thể nhân dân Việt Nam với phát xít, thực dân đang âm mưu quay trở lại xâm lược Việt Nam, quân Đồng minh và với thế giới: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.
Lời thề vì độc lập, tự do của cả dân tộc trong bản “Tuyên ngôn Độc lập” của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là minh chứng, mà còn là một mốc son mở ra một thời đại mới – thời đại Hồ Chí Minh lịch sử và hành trình kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội trong lịch sử hào hùng của đất nước. Đây cũng chính là sự đúc kết cô đọng nhất hành trình đấu tranh cho độc lập, tự do của nhân dân Việt Nam; đồng thời đưa những “thần dân” Việt Nam trở thành chủ nhân của nước Việt Nam độc lập.
“Tuyên ngôn Độc lập là văn bản pháp lý có vai trò, ý nghĩa lịch sử vô cùng quan trọng trong việc hợp pháp thành quả giành chính quyền trong cả dân tộc của Cách mạng tháng Tám năm 1945, đặt cơ sở cho việc khẳng định thiết lập nhà nước pháp quyền ở Việt Nam, với mục tiêu Độc lập - Tự do - Hạnh phúc. Bản Tuyên ngôn Độc lập còn là biểu tượng của ý chí, khát vọng và sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do” – PGS. TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, nhấn mạnh.
Thời gian trôi qua nhưng giá trị thời đại, ý nghĩa vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám và “Tuyên ngôn Độc lập” vẫn không ngừng được khẳng định trong sự nghiệp đấu tranh thống nhất đất nước, bảo vệ Tổ quốc, cũng như trong công cuộc đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế hiện nay.
Những giá trị ấy đã, đang và sẽ tiếp tục soi sáng con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên vươn mình, như một bản anh hùng ca bất diệt về lòng yêu nước, ý chí kiên cường và niềm tin vào tương lai hùng cường, thịnh vượng của dân tộc Việt Nam./.