Đặc xá dịp Quốc khánh 2/9: Điểm mới và chính sách nhân văn sâu sắc

Đặc xá là chính sách khoan hồng đặc biệt của Nhà nước nhân các sự kiện trọng đại, những ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong các trường hợp đặc biệt khác.

Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước đã tổ chức nhiều lần đặc xá, trong đó vào 2 năm 2009 và 2011 đã có 2 đợt đặc xá trong 1 năm. Khẳng định chủ trương, chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người một cách công bằng, bình đẳng cho tất cả mọi công dân, kể cả những người đang chấp hành án phạt tù.

Năm 2025 là năm diễn ra nhiều sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước. Vừa qua, nhân dịp 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, 30/4/2025, Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá tha tù trước thời hạn cho hơn 8.000 phạm nhân. "Mặc dù số lượng người được đặc xá lớn nhưng tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội vẫn được bảo đảm. Không để xảy ra phức tạp do người được đặc xá gây nên. Phần lớn người được đặc xá đã trở về nơi cư trú, ổn định cuộc sống và làm ăn lương thiện. Công tác đặc xá đã bảo đảm các yêu cầu chính trị, pháp luật, nghiệp vụ, đối ngoại, được nhân dân trong nước đồng tình và dư luận quốc tế đánh giá cao", Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Phạm Thanh Hà cho biết.

Xuất phát từ truyền thống nhân đạo của dân tộc và chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước Việt Nam đối với người phạm tội, cũng như kết quả thực hiện công tác đặc xá đợt 30/4/2025 và tình hình thực tế của công tác thi hành án phạt tù trong thời gian qua, theo đề nghị của Chính phủ, ngày 3/7/2025, Chủ tịch nước Lương Cường đã ký quyết định số 1244 về đặc xá năm 2025 đợt 2, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.

Những đối tượng được đặc xá và không được đặc xá

Đối tượng đặc xá bao gồm những người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người bị kết án tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn, người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù.

Điều kiện được đề nghị đặc xá là những người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người bị kết án tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn được đề nghị đặc xá phải có đủ các điều kiện: Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt và được xếp loại chấp hành án phạt tù khá hoặc tốt theo quy định của pháp luật về thi hành án hình sự. Cụ thể:

Người bị kết án phạt tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn phải có 18 quý liên tục liền kề thời điểm xét, đề nghị đặc xá được xếp loại từ khá trở lên; người bị kết án phạt tù từ trên 15 năm đến 30 năm phải có 16 quý liên tục liền kề thời điểm xét, đề nghị đặc xá được xếp loại từ khá trở lên;

Người bị kết án phạt tù từ trên 10 năm đến 15 năm phải có 14 quý liên tục liền kề thời điểm xét, đề nghị đặc xá được xếp loại từ khá trở lên; người bị kết án phạt tù từ trên 8 năm đến 10 năm phải có 8 quý liên tục liền kề thời điểm xét, đề nghị đặc xá được xếp loại từ khá trở lên;

Người bị kết án phạt tù từ trên 5 năm đến 8 năm phải có 4 quý liên tục liền kề thời điểm xét, đề nghị đặc xá được xếp loại từ khá trở lên; người bị kết án phạt tù từ trên 3 năm đến 5 năm phải có 2 quý liên tục liền kề thời điểm xét, đề nghị đặc xá được xếp loại từ khá trở lên; người bị kết án phạt tù từ 3 năm trở xuống phải có ít nhất 1 quý liền kề thời điểm xét, đề nghị đặc xá được xếp loại từ khá trở lên...

Tất cả các trường hợp nêu trên phải có thời gian tiếp theo được nhận xét, đánh giá kết quả xếp loại chấp hành án phạt tù từ khá trở lên.

Tại Quyết định số 1244/2025/QĐ-CTN cũng quy định rõ các trường hợp không được đề nghị đặc xá.

Theo đó, người có đủ điều kiện quy định tại Quyết định này không được đề nghị đặc xá, nếu thuộc một trong các trường hợp: Bị kết án phạt tù về tội phản bội Tổ quốc; tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội xâm phạm an ninh lãnh thổ; tội bạo loạn; tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân; tội phá hoại cơ sở vật chất-kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;

Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội phá rối an ninh; tội chống phá cơ sở giam giữ; tội khủng bố hoặc một trong các tội quy định tại Chương các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh của Bộ luật Hình sự;

Bản án, phần bản án hoặc quyết định của Tòa án đối với người đó đang bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm theo hướng tăng nặng trách nhiệm hình sự; đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội khác; trước đó đã được đặc xá; có từ 2 tiền án trở lên; phạm tội giết 2 người trở lên hoặc giết người có tổ chức, có tính chất côn đồ; hiếp dâm trẻ em; mua bán từ 2 người trở lên; mua bán, đánh tráo trẻ em, dưới 16 tuổi; chống người thi hành công vụ gây hậu quả nghiêm trọng, tổ chức hoặc xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội;

Có căn cứ khẳng định đã từng sử dụng trái phép các chất ma túy; chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy trong vụ án phạm tội có tổ chức; người phạm tội có tính chất chuyên nghiệp; bị kết án phạt tù từ 3 tội trở lên...

Điểm mới trong đợt đặc xá 2/9

So với Quyết định số 266/2025/QĐ-CTN về đặc xá năm 2025 nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4), tại Quyết định số 1244, các đối tượng đặc xá tiếp tục được mở rộng hơn.

Cụ thể, có 4 nhóm phạm tội được nới lỏng điều kiện như: nhóm phạm tội cố ý gây thương tích, chống người thi hành công vụ, cướp giật tài sản nhiều lần trở lên; nhóm bị kết án phạt tù do phạm từ 2 tội do cố ý trở lên, kể cả trường hợp tổng hợp hình phạt; nhóm đối tượng có 1 tiền án lại bị kết án phạm tội do lỗi cố ý; nhóm đối tượng giết người, cướp giật, cưỡng đoạt tài sản, lừa đảo, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản; chống người thi hành công vụ, mua bán người, mua bán phụ nữ, tiêu thụ tài sản do người khác mà có, vay lãi nặng trong giao dịch dân sự; môi giới xuất nhập cảnh...

Hội đồng Tư vấn đặc xá cho biết, trong thời gian qua, các tổ thẩm định liên ngành của Hội đồng Tư vấn đặc xá và các đơn vị liên quan đã thẩm định trên 10.000 hồ sơ đủ điều kiện đề nghị đặc xá của các trại giam, trại tạm giam thuộc Bộ Công an, Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh và các trại giam do Bộ Quốc phòng quản lý.

Yêu cầu đặt ra về đặc xá là phải tạo ra được khí thế, khẳng định và thể hiện được truyền thống nhân đạo của dân tộc, chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước đối với người bị kết án phạt tù, rất nhân văn nhưng cũng phải rất chính xác.

Để công tác đặc xá năm 2025 (đợt 2) đạt kết quả tốt, cần quan tâm đến công tác tái hòa nhập cộng đồng cho người được đặc xá trở về địa phương, tập trung đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể và quần chúng nhân dân, tránh kỳ thị, chung tay giúp người được đặc xá xóa bỏ mặc cảm tội lỗi. Bên cạnh đó, cần làm tốt việc theo dõi, giáo dục, giúp đỡ, dạy nghề và tạo việc làm cho người được đặc xá trở về cộng đồng làm ăn lương thiện, hạn chế tái phạm tội và vi phạm pháp luật.

Với những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, cần khuyến khích, vận động các ngành, đoàn thể, tổ chức kinh tế - xã hội quan tâm giúp đỡ vay vốn để làm ăn nhằm ổn định cuộc sống, hòa nhập cộng đồng./.

Hải Lan