Sân khấu với hình tượng người chiến sĩ Công an nhân dân

Trong nhiều thập kỷ qua, đề tài CAND đã in dấu trong đời sống văn học nghệ thuật, đặc biệt trên sân khấu kịch. Nhiều tác phẩm đã ghi dấu trong lòng khán giả, tiêu biểu như: “Đối mặt” của Nhà hát Kịch Hà Nội, “Ngược chiều bình an” (Nhà hát Kịch Việt Nam), “Không gục ngã” (Nhà hát Kịch Quân đội), “Sấm dậy cửa Lạch Hới” (Nhà hát Nghệ thuật Lam Sơn)… Các vở diễn không chỉ khắc họa chiến công mà còn đi sâu vào đời sống, nội tâm nhân vật, từ đó tạo sức thuyết phục mạnh mẽ.

NSND Thanh Trầm nhấn mạnh, trong lĩnh vực sân khấu, đề tài người chiến sĩ CAND được phản ánh chân thực, sinh động và sâu sắc. Nhiều tác phẩm ca ngợi đóng góp của lực lượng CAND trong các thời kỳ đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Bác Hồ; ghi nhận việc CAND làm theo sáu điều Bác Hồ dạy. Các vở diễn còn tôn vinh hy sinh, gương điển hình trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ an ninh, trật tự xã hội, đồng thời chống suy thoái về tư tưởng, đạo đức, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Đặc biệt, trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới, sân khấu đã nắm bắt hơi thở đời sống, phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của lực lượng CAND.

Khoảng mười năm trở lại đây, nhiều cuộc liên hoan sân khấu chuyên biệt về đề tài CAND đã diễn ra sôi nổi, thu hút sự tham gia của nhiều thế hệ nghệ sĩ. Nhiều tác phẩm đã tạo được sự mến mộ của khán giả nhờ diễn xuất và sáng tạo cá nhân của nghệ sĩ.

NSND Trần Quốc Chiêm – Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội nhận định, việc tổ chức 5 đợt liên hoan sân khấu về hình tượng chiến sĩ CAND đã “đem đến cho công chúng cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn ở nhiều góc độ về công việc và cuộc sống, những hy sinh, vất vả của người chiến sĩ công an, làm cho nhân dân hiểu hơn, tin tưởng hơn, từ đó tham gia tích cực cùng lực lượng công an trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội”.

Đạo diễn, NSƯT Thanh Loan dẫn chứng: Nhà hát Kịch Công an hằng năm đều dàn dựng và công diễn hai vở mới. Tại Liên hoan sân khấu toàn quốc lần thứ 5 về hình tượng người chiến sĩ CAND, có 25 vở của 21 đoàn tham gia, trải rộng từ kịch nói, chèo đến cải lương, và đã trao hàng trăm huy chương cho nghệ sĩ từ biên kịch, đạo diễn, diễn viên, nhạc sĩ, họa sĩ. Hiện nay, Tuần lễ kịch Công an (27/7 – 3/8/2025) quy tụ nhiều đơn vị nghệ thuật lớn như: Nhà hát Kịch Công an, Nhà hát kịch Quân đội, Nhà hát kịch Trung ương, Nhà hát Tuổi Trẻ và Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội. Đây là minh chứng cho sự quan tâm, đầu tư nghiêm túc và sức hút mạnh mẽ của đề tài này.

Bên cạnh những tác phẩm thành công về đề tài người chiến sĩ công an, một số tham luận cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế trong việc khai thác hình tượng người chiến sĩ CAND trên sân khấu. Nhà viết kịch Lê Quý Hiền bày tỏ sự tiếc nuối khi “còn có những tác phẩm chỉ thấy chuyện, không thấy người… ; kịch bản, vở diễn chỉ minh họa một vụ án được cơ quan công an cung cấp, thậm chí chỉ thay nhân vật, sự kiện có thật thành tên nhân vật có hư cấu”.

Đạo diễn Hoàng Thanh Du cho rằng, nhiều tác phẩm hiện nay “mới dừng lại ở lăng kính tuyên truyền bề nổi”… đề cao nghiệp vụ, đề cao tinh thần không nhân nhượng với cái xấu nhưng không thuyết phục, không đủ lòng tin của người xem. Đó cũng chính là nguyên nhân khiến các tác phẩm chỉ thành công trong việc tuyên truyền trong các kỳ cuộc liên hoan mà thôi.

Một hạn chế khác được tác giả Lệ Dung chỉ rõ từ Liên hoan sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về hình tượng người chiến sĩ CAND, đó là “sự thiếu vắng tác phẩm về quá khứ” hay tình trạng “một số vở diễn thiếu tính chân thực, hư cấu quá đà nên đã thiếu hơi thở của cuộc sống hiện tại”. Ngoài ra, nhiều vở sau liên hoan không được biểu diễn rộng rãi, khiến tác phẩm thiếu đời sống, khó lan tỏa đến công chúng.

Một số tham luận đã gợi mở những hướng đi mới nhằm khắc họa sinh động, sâu sắc hơn hình tượng người chiến sĩ trên sân khấu. Theo đó, để những vở diễn về người chiến sĩ CAND thực sự chạm đến khán giả, sân khấu hôm nay cần mở ra những câu chuyện đời thực, khai thác chiều sâu tâm lý, bản lĩnh nghề nghiệp và cả những giằng xé nội tâm của người chiến sĩ trong thời bình. Sáng tác phải vừa phản ánh hiện thực, vừa tôn vinh, vừa có yếu tố phê phán để góp phần xây dựng lực lượng CAND trong sạch, vững mạnh. Một giải pháp khác là kéo dài “vòng đời” tác phẩm sau liên hoan, mở rộng biểu diễn phục vụ công chúng, nhất là ở cơ sở; đồng thời bồi dưỡng tác giả, đạo diễn trẻ, tạo điều kiện thâm nhập thực tế để hiểu sâu hơn về cuộc sống người chiến sĩ.

Hình tượng chiến sĩ CAND là đề tài giàu chất liệu, không chỉ để ca ngợi mà còn để khắc họa và phản ánh, từ đó khơi dậy niềm tin, sự đồng cảm của công chúng. Muốn vậy, nghệ sĩ cần bản lĩnh, sự dấn thân và cái nhìn đa chiều, nhân văn, để sân khấu trở thành nhịp cầu nối giữa lực lượng CAND. NSND Bùi Thanh Trầm nhấn mạnh: “Ban Chấp hành Hội Sân khấu hy vọng qua buổi hội thảo này, các nhà viết kịch bản sân khấu sẽ có thêm nhiều động lực, cảm hứng để sáng tác được nhiều kịch bản có chất lượng về hình tượng người chiến sĩ CAND mưu trí, dũng cảm, giàu lòng nhân ái và luôn lấy sự bình yên của nhân dân làm lẽ sống”./.

Thụy Phương