Văn học nghệ thuật Thủ đô 80 năm đồng hành cùng đất nước

Phát biểu đề dẫn tọa đàm, NSND Trần Quốc Chiêm – Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội VHNT Việt Nam, Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội nhấn mạnh: Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã mở ra diện mạo mới cho nền văn học nghệ thuật nước nhà; từ những năm đầu độc lập, các loại hình nghệ thuật của Thủ đô đã hòa nhịp cùng công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước. Trong hai cuộc kháng chiến, VHNT Thủ đô góp phần bồi đắp tinh thần yêu nước, cổ vũ chiến đấu, bảo vệ những giá trị cốt lõi của dân tộc.

“Họ vừa cầm súng, vừa cầm bút, cầm đàn luôn sát cánh cùng mọi tầng lớp nhân dân và toàn dân tộc sẵn sàng hiến dâng, dũng cảm hy sinh, xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa; đã viết nên những tác phẩm, những bản anh hùng ca truyền cảm hứng, cổ vũ, khích lệ, tạo nên sức mạnh vô song của toàn dân tộc trong công cuộc chiến đấu, bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Bằng những vần thơ, lời văn, câu hát, bản nhạc, nét vẽ, thước phim, vở kịch… các văn nghệ sĩ đã lan tỏa khí thế cách mạng đến mọi miền của Tổ quốc, ca ngợi lòng dũng cảm và khích lệ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta trên chiến trường, trở thành nguồn động viên to lớn trên mọi mặt trận. Những tác phẩm đó đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng nhân dân và là di sản văn hóa quý giá, giúp thế hệ mai sau hiểu rõ hơn về giá trị của độc lập, tự do và sự hy sinh của cha ông”, NSND Trần Quốc Chiêm nhấn mạnh.

Theo NSND Ứng Duy Thịnh – Hội Nghệ sĩ Múa Hà Nội, mỗi giai đoạn lịch sử có những đặc điểm riêng, từ đó hình thành tính nhạy bén và linh hoạt trong quá trình tiếp cận, phản ánh hiện thực. VHNT Thủ đô luôn biết tạo ra những xu hướng mới phù hợp với thời đại, đồng thời khẳng định được tính tiêu biểu, ngôn ngữ biểu đạt và khuynh hướng sáng tác đặc trưng.

Bước vào thời kỳ đổi mới và hội nhập, VHNT Hà Nội tiếp tục phát triển mạnh mẽ, mở rộng biên độ sáng tạo. Trước xu thế mới, VHNT đã có những chuyển biến kịp thời. Hiện thực mà các sáng tác VHNT hướng tới là những vấn đề được dư luận quan tâm như môi trường, bình đẳng giới, chênh lệch khoảng cách giàu nghèo, bảo tồn bản sắc văn hóa…

Các tham luận tại hội thảo đã làm rõ đóng góp của từng lĩnh vực. Trong âm nhạc, nhạc sĩ Trần Lệ Chiến khẳng định thể loại này giữ vai trò đặc biệt: vừa là tiếng nói của tâm hồn dân tộc nói chung, tiếng nói người Hà Nội nói riêng, vừa là vũ khí tinh thần sắc bén thôi thúc từng đoàn quân ra trận để bảo vệ Thủ đô, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia, dân tộc. 80 năm đồng hành cùng dân tộc là 80 năm âm nhạc Hà Nội khẳng định sức sống bền bỉ, khả năng thích ứng và sáng tạo không ngừng. Từ bản nhạc ngày tuyên ngôn độc lập đến những bản giao hưởng vang lên hôm nay, âm nhạc Thủ đô luôn là tiếng nói của nhân dân, là nhịp đập trái tim của Tổ quốc. Mỗi âm thanh, mỗi giai điệu ngân lên đều gắn liền với những bước chuyển mình của đất nước, phản ánh rõ hơi thở của thời đại.

Ở lĩnh vực nhiếp ảnh, theo nhà LLPB nhiếp ảnh Lê Thị Hải Yến – Ủy viên BCH Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội, 80 năm qua, các thế hệ nghệ sĩ nhiếp ảnh của Thủ đô đã chứng kiến và ghi lại những biến đổi sâu sắc trong xã hội Việt Nam. Từ những bức ảnh chân dung, ảnh lưu niệm thời kỳ mới du nhập vào Việt Nam đến ảnh phong cảnh, ảnh báo chí, cảnh sinh hoạt đời thường, ảnh chiến trường và những hình ảnh về sự hồi sinh, phát triển hiện đại, nhiếp ảnh đã khắc họa rõ nét bức tranh toàn cảnh về hành trình đi lên của đất nước, góp phần tạo dựng và lan tỏa hình ảnh một Việt Nam năng động, giàu bản sắc.

Điểm lại những thành tựu của điện ảnh Hà Nội ở các thể loại phim truyện, phim tài liệu, phim hoạt hình, NSND Hà Bắc – Hội Điện ảnh Hà Nội khẳng định “điện ảnh Hà Nội đã tạo nên một dòng chảy nghệ thuật giàu bản sắc, với những tác phẩm sống mãi trong lòng công chúng”. Từ góc nhìn văn hóa dân gian, PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn cho hay, thành tựu của văn hóa dân gian Hà Nội kể từ sau ngày độc lập gắn liền với ba thế hệ các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian. Mỗi thế hệ có sự đóng góp khác nhau, thể hiện cách tiếp cận khác nhau, nhưng tất cả đều góp phần gìn giữ và lan tỏa nét văn hóa truyền thống của mảnh đất Kinh kỳ.

Nhìn nhận một cách bao quát, NSƯT Phạm Ngọc Dương – Hội Sân khấu Hà Nội khẳng định: “Trải qua chặng đường 80 năm, VHNT Thủ đô đã thực sự trở thành tấm gương phản chiếu sinh động lịch sử dân tộc, từ những ngày Cách mạng Tháng Tám sục sôi, kháng chiến gian khổ, đến công cuộc xây dựng, bảo vệ và đổi mới đất nước. Mỗi thời kỳ, các tác phẩm văn học, âm nhạc, sân khấu, mỹ thuật của Hà Nội đều mang hơi thở thời đại, khắc họa vẻ đẹp con người Việt Nam, cổ vũ ý chí chiến đấu và lao động sáng tạo. Nhìn lại 80 năm đồng hành cùng đất nước, VHNT Thủ đô đã khẳng định vị thế là ngọn cờ đầu, vừa gìn giữ truyền thống ngàn năm văn hiến, vừa mở rộng cánh cửa hội nhập, tiếp tục đồng hành cùng dân tộc trên con đường đi tới tương lai”.

Cùng với việc nhìn nhận những thành tựu của VHNT Thủ đô, các tham luận, ý kiến tại tọa đàm cũng đã chỉ rõ những mặt còn tồn tại, hạn chế trong từng lĩnh vực. Nhà thơ Bùi Việt Mỹ khi đề cập tới những mảng sáng tối của văn học Thủ đô trong vài chục năm trở lại đây đã trăn trở trước thực trạng “còn thiếu những tiểu thuyết, truyện ngắn, những kịch bản văn học thực sự mang tính đột phá, ngang tầm với bề nổi và chiều sâu của biến đổi đời sống đô thị Hà Nội hiện đại”. Và ông đặt câu hỏi: “Văn chương Hà Nội đã đáp ứng được kỳ vọng và thành tựu kinh tế, văn hóa, xã hội của Thủ đô Hà Nội ngày nay hay chưa?”. Đây cũng là câu hỏi chung đặt ra với VHNT Thủ đô.

Tại tọa đàm, nhiều tham luận cũng đã gợi mở những giải pháp cho sự phát triển của VHNT Thủ đô. Theo đó, cần tập trung đổi mới tư duy lãnh đạo, quản lý; phát hiện, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực; phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống; mở rộng trại sáng tác, giao lưu trong và ngoài nước; ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo trong sáng tác, phổ biến và lưu trữ; xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa tác phẩm. Nhiều đại biểu nhấn mạnh cần tăng cường phối hợp giữa các hội chuyên ngành, kết hợp gìn giữ bản sắc với tiếp thu tinh hoa thế giới, nâng cao hiệu quả quảng bá để tác phẩm nghệ thuật thực sự sống trong đời sống xã hội...

Bước vào kỷ nguyên mới, theo NSND Trần Quốc Chiêm – Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội, VHNT Thủ đô cần tiếp tục đồng hành cùng đất nước bằng sức sáng tạo và tâm huyết của người nghệ sĩ. Điều này đòi hỏi phải có định hướng chiến lược lâu dài, bảo đảm sự gắn kết giữa sáng tạo nghệ thuật với nhiệm vụ kinh tế, chính trị, đồng thời tôn trọng và đề cao giá trị nghệ thuật, vai trò phản biện xã hội và khả năng dự báo xu thế thời đại. “Trong bối cảnh mới, xã hội cần có cái nhìn thấu đáo, nhận diện rõ nghệ thuật hàn lâm, dòng chủ lưu và những sáng tạo chân chính; đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến để nâng cao ý thức sáng tạo từ cơ sở; tăng cường tổ chức triển lãm, biểu diễn, góp phần nâng cao thị hiếu thẩm mỹ của công chúng hôm nay”, NSND Trần Quốc Chiêm nhấn mạnh./.

Thụy Phương