Dấu ấn Đảng bộ Thành phố Hà Nội trong lãnh đạo công tác tiếp quản Thủ đô

Chiến dịch Đông - Xuân 1953-1954 với đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ dẫn đến kết thúc cuộc kháng chiến trường kỳ và gian khổ của dân tộc ta chống thực dân xâm lược. Hiệp định Genève được ký kết ngày 20/7/1954, Hà Nội nằm trong vùng tập kết 80 ngày của quân đội Pháp. Từ đây, nhân dân Hà Nội tiếp tục cuộc đấu tranh mới không kém phần quyết liệt, đòi hỏi thực dân phải nghiêm chỉnh thi hành hiệp định Genève 1954, tiến tới tiếp quản thành phố, giải phóng hoàn toàn Thủ đô. Ở Hà Đông, Sơn Tây, quân Pháp vẫn chốt giữ các vị trí quan trọng và co cụm về thị xã. Do đó, các Đảng bộ tập trung lãnh đạo nhân dân đấu tranh chống địch phá hoại thành phố, thị xã về mọi mặt, chống địch cưỡng ép người dân di cư.

Đầu tháng 7/1954, Trung ương Đảng ra chỉ thị “Bảo hộ những thành phố mới giải phóng” và ban hành “Tám chính sách đối với những phố, thị xã, mới giải phóng” như sau: Bảo hộ, tính mạng, tài sản của toàn thể nhân dân trong thành phố; Bảo hộ công thương nghiệp; Việc tiếp thu và quản lý các xí nghiệp công sở trước đây do đế quốc và chính quyền bù nhìn kinh doanh; Bảo hộ các trường học, nhà thương, cơ quan văn hóa, giáo dục… Đối với Hà Nội cần phải đảm bảo guồng máy của toàn thành phố hoạt động bình thường, không bị gián đoạn; điện, nước, vệ sinh và các mặt sinh hoạt, sản xuất của mọi tầng lớp nhân dân ổn định.

Do đó, cuối tháng 8/1954, Trung ương Đảng chỉ định Đảng ủy tiếp quản thành phố. Đồng chí Trần Quốc Hoàn - Bí thư Thành ủy kiêm Bí thư Đảng ủy tiếp quản. Ngày 17/9/1954, Ủy ban Quân chính được thành lập do Thiếu tướng Vương Thừa Vũ làm Chủ tịch, Bác sỹ Trần Duy Hưng làm Phó Chủ tịch. Hàng trăm cán bộ các ngành, các bộ của Trung ương được chọn đi học các lớp tiếp quản ở Việt Bắc và Liên khu 3, được tăng cường cho bộ máy tiếp quản thành phố. Nhân dân các liên khu 3 và 4 hăng hái phấn khởi cung cấp lương thực, thực phẩm, chất đốt, vật liệu xây dựng… cho đồng bào Thủ đô ổn định mọi mặt, sinh hoạt và đời sống ngay sau ngày Thủ đô giải phóng.

Ngày 30/9/1954, hai bên đã ký Hiệp định chuyển giao Hà Nội về mặt quân sự và trật tự, quy định nguyên tắc chuyển giao phải đảm bảo trật tự an toàn về mọi việc, tiến hành đều đặn không được gián đoạn, không có hành vi đối địch, không phá hoại tài sản công cộng, xâm phạm tính mạng, tài sản nhân dân. Ngày 2/10/1954, hai bên ký tiếp hiệp nghị chuyển giao Hà Nội về hành chính.

Sau khi các hiệp định chuyển giao được ký kết, từ ngày 2 đến ngày 5/10/1954, các đội hành chính, trật tự của ta đã vào trước để chuẩn bị tiếp quản các cơ quan, công sở, công trình lợi ích công cộng…Ngày 6/10/1954, địch rút khỏi Văn Điển và thị xã Hà Đông. Ban Cán sự ngoại thành đã tổ chức các đội tiếp quản, chuẩn bị mọi mặt để đón bộ đội vào tiếp quản.

Ngày 8/10, sư đoàn 308 đã hành quân về đến ngoại thành, đóng quân trên vành đai đê La Thành, từ Nhật Tân - Bưởi đến Bạch Mai, Vĩnh Tuy. Ở phía Bắc, địch rút khỏi Yên Viên sang bên tả ngạn sông Đuống. Chiều cùng ngày, tại chân cột cờ Hà Nội, binh lính Pháp cuốn cờ tam tài đánh dấu sự cáo chung của chế độ thực dân kiểu cũ trên đất nước Việt Nam… Sáng 10/10/1954, Ủy ban quân chính Thành phố và đại đoàn 308 có nhiệm vụ bảo vệ Thủ đô đã mở cuộc hành quân lịch sử vào Hà Nội. Trung đoàn Thủ đô vinh dự giương cao lá cờ “quyết chiến, quyết thắng”, dẫn đầu đại quân chiến thắng từ các cửa ô, tiến vào tiếp quản thành phố.

15 giờ chiều, tại sân Cột cờ, hàng vạn nhân dân Hà Nội và các vùng phụ cận tham dự lễ chào cờ mừng chiến thắng do Ủy ban Quân chính Thành phố tổ chức cùng với sự có mặt của quân đội nhân dân tham gia tiếp quản thành phố. Thiếu tướng Vương Thừa Vũ thay mặt Ủy ban quân chính xúc động đọc thư Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Đảng bộ, nhân dân Hà Nội.

Công cuộc tiếp quản Thủ đô thắng lợi đã mở ra trang sử mới trong lịch sử Thủ đô Hà Nội cũng như lịch sử dân tộc. Từ đây, quyền độc lập, tự chủ được xác lập trên đất nước ta mà Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước trong giai đoạn mới, thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất tổ quốc và xây dựng xã hội chủ nghĩa. Thủ đô Hà Nội trở thành tiền đồn của xã hội chủ nghĩa ở Đông Nam Á và là tấm gương cao quý cho nhân dân các nước đang đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân cũ và mới vì hòa bình độc lập, tự do, vì xã hội chủ nghĩa.

Thắng lợi to lớn, có ý nghĩa lịch sử và ý nghĩa thời đại sâu sắc của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp một lần nữa khẳng định chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính của Đảng ta là đường lối đúng đắn. Từ tinh thần chiến đấu anh dũng “Quyết từ để Tổ quốc quyết sinh” với ý chí kiên trung, bất khuất “Thà chết không chịu làm nô lệ” của cán bộ, đảng viên và quân dân Hà Nội - Hà Đông - Sơn Tây. Hàng trăm cán bộ, đảng viên, bộ đội, dân quân, du kích, chiến đấu, hy sinh anh dũng trên chiến trường hay bị địch bắt tù đày, tra tấn dã man, đã một lòng một dạ với cách mạng, tin tưởng vào Đảng, Bác Hồ kính yêu.

Kế thừa và phát huy thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp (1946 -1954) của cán bộ, đảng viên và nhân dân Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây (nay là Thủ đô Hà Nội) đã chiến đấu anh dũng, ngoan cường trong lòng địch cho đến ngày Thủ đô hoàn toàn được giải phóng. Đến nay, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô đã chủ động, đi đầu công cuộc đổi mới, xây dựng phát triển Thành phố.

Đặc biệt, sau gần 40 năm đổi mới và 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025 với nhiều thời cơ, thách thức, Đảng bộ thành phố Hà Nội đã vận dụng, cụ thể hóa và thực hiện sáng tạo đường lối đổi mới của Đảng vào điều kiện cụ thể của Thủ đô. Như lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cả nước nhìn về Thủ đô ta. Thế giới trông vào Thủ đô ta. Tất cả chúng ta phải ra sức giữ gìn trật tự, an ninh, làm cho Thủ đô ta thành một Thủ đô bình yên, tươi đẹp, mạnh khỏe cả về vật chất và tinh thần”.

Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Thủ đô luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, vượt qua khó khăn, thách thức, thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ chính trị của Thành phố, xứng đáng với niềm tin yêu, hy vọng của đồng bào và chiến sĩ cả nước, xứng đáng với truyền thống Thủ đô ngàn năm Văn hiến - Anh hùng, Thành phố Vì hòa bình, Thành phố sáng tạo./.

Trung Kiên