Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV: Tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc về thể chế (Bài 1)

Đầu tiên, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan của Quốc hội và Văn phòng Quốc hội. Luật sửa đổi, bổ sung 21 điều và bãi bỏ 17 điều của Luật Tổ chức Quốc hội hiện hành, có hiệu lực thi hành từ ngày được Quốc hội thông qua (ngày 17/2/2025), tập trung vào việc phân định thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước; thay đổi cách thức quy định về Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và xác định rõ cơ cấu tổ chức của Hội đồng, Ủy ban bảo đảm thuận lợi cho việc tiếp tục thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, hài hòa về cơ cấu tổ chức với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan.

Bên cạnh đó, Luật còn sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan đến hoạt động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Văn phòng Quốc hội, đại biểu Quốc hội và kỳ họp Quốc hội. Ngay sau khi Luật được thông qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về việc tổ chức các cơ quan của Quốc hội; đồng thời, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể và cơ cấu tổ chức của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội có hiệu lực thi hành từ ngày 18/2/2025; ban hành các nghị quyết về số lượng và phê chuẩn danh sách thành viên các cơ quan của Quốc hội khóa XV, bảo đảm đồng bộ với quy định của Luật và tính thống nhất, liên tục, không làm gián đoạn hoạt động của các cơ quan.

Thứ hai, Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) được Quốc hội ban hành nhằm thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng về tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính phủ; thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; tạo cơ sở pháp lý quan trọng để “tăng cường quyền tự chủ, tính chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, địa phương gắn với nâng cao trách nhiệm giải trình của người đứng đầu, kiểm soát quyền lực chặt chẽ”...

Luật gồm 5 chương, 32 điều (giảm 2 chương, 18 điều so với Luật hiện hành), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2025, quy định một số nội dung nổi bật như: Xác định rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân được phân quyền theo quy định tại các luật, nghị quyết của Quốc hội; Xác định rõ chủ thể phân cấp, chủ thể nhận phân cấp và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức thực hiện việc phân cấp. Xác định rõ chủ thể ủy quyền, chủ thể nhận ủy quyền và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức, nội dung, phạm vi, thời hạn ủy quyền và các điều kiện mang tính nguyên tắc trong việc thực hiện ủy quyền.

Nội dung nổi bật của Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) còn là bổ sung quy định về trường hợp phân cấp, ủy quyền dẫn đến cần thay đổi trình tự, thủ tục, thẩm quyền để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn mà mình phân cấp, ủy quyền đang được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật của cấp mình thì cơ quan, người phân cấp, ủy quyền sửa đổi, bổ sung ngay hoặc giao cấp dưới quy định. Bổ sung quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ trong trường hợp cần huy động các nguồn lực để triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia và thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ trong việc quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách trong trường hợp cần thiết vì lợi ích quốc gia, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của Nhân dân...

Cùng đó, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được ban hành để cụ thể hóa đầy đủ quy định của Hiến pháp năm 2013 và thể chế hóa các chủ trương, định hướng của Đảng nhằm tiếp tục đổi mới chính quyền địa phương theo hướng đẩy mạnh phân quyền giữa cơ quan nhà nước ở Trung ương với địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương, tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.

Luật gồm 7 chương, 50 điều (giảm 1 chương, 93 điều so với Luật hiện hành), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2025, sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung cụ thể về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền bảo đảm phù hợp với vai trò, tính chất của mỗi chủ thể, rõ ràng về điều kiện bảo đảm và cơ chế chịu trách nhiệm trong thực hiện phân quyền, phân cấp, ủy quyền; thể hiện các nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của chính quyền địa phương theo hướng khái quát, bảo đảm có sự phân biệt nhất định về phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở từng cấp, tạo cơ sở cho việc tiếp tục quy định cụ thể các nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân các cấp trong từng lĩnh vực quản lý nhà nước trong các luật chuyên ngành, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và tính khả thi, ổn định, lâu dài của Luật.

Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) được ban hành nhằm kịp thời tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho việc xây dựng và vận hành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả, dễ áp dụng trên thực tế, khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới. Luật gồm 9 chương, 72 điều (giảm 8 chương, 101 điều so với Luật hiện hành), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/4/2025, trong đó có một số đổi mới quan trọng như:

Tiếp tục bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam; Lược giảm hình thức văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân cấp xã; Bổ sung nghị quyết của Chính phủ là văn bản quy phạm pháp luật và thay đổi hình thức văn bản quy phạm pháp luật của Tổng Kiểm toán nhà nước từ quyết định sang thông; Chuyển thẩm quyền quyết định Chương trình lập pháp hằng năm của Quốc hội sang Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tách quy trình xây dựng chính sách ra khỏi việc lập Chương trình lập pháp.

Đối với quy định về trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, chính quyền địa phương giao Chính phủ quy định chi tiết. Về nguyên tắc các dự thảo luật, nghị quyết sẽ được xem xét, thông qua tại một kỳ họp; Chính phủ và các cơ quan trình dự án chịu trách nhiệm đến cùng với dự án do cơ quan mình trình; Bổ sung quy định về hướng dẫn áp dụng văn bản quy phạm pháp luật.../.

(Còn nữa)...

Phạm Quỳnh