Lễ hội làng Diềm tôn vinh giá trị Dân ca Quan họ Bắc Ninh

Ngày 5/3 (tức mùng 6 tháng 2 âm lịch), Lễ hội làng Viêm Xá (hay còn gọi là Lễ hội làng Diềm) diễn ra tại phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Đây là một trong những lễ hội lớn trên địa bàn nhằm tôn vinh giá trị Dân ca Quan họ Bắc Ninh. Lễ hội được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể năm 2016.

Làng Diềm là một trong 49 làng Quan họ gốc, nơi duy nhất có đền thờ vua Bà - thủy tổ Quan họ. Tương truyền, Lễ hội làng Diềm gắn liền sự tích vua Bà. Vua Bà là con gái của vua Hùng Vương đời thứ 6, tên gọi là Nhữ Nương có nhan sắc xinh đẹp tuyệt trần. Khi công chúa tới tuần cập kê, nhà vua tổ chức mở hội cướp cầu kén phò mã. Do không ưng thuận người đoạt giải, công chúa Nhữ Nương xin vua cha được ra khỏi kinh thành, chu du thiên hạ. Nàng cùng 7 cung nữ vừa ra khỏi kinh thành bỗng gặp cơn phong vũ cuốn lên trời; sau đó, được giáng xuống ấp Viêm Trang (nay là làng Diềm).

Lúc này, ấp Viêm Trang là một rừng cây nước với dân cư thưa thớt. Công chúa Nhữ Nương đã cho khai khẩn đất hoang, lập làng lập xóm, dạy dân làm ruộng, trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa, trồng mía… giúp cuộc sống của người dân ấm no. Ngoài ra, bà còn sáng tác những câu hát, dạy cho người dân cách hát theo lề lối riêng. Ban đầu chỉ là bên nam hát đối với bên nữ; sau đó, bà triệu tập các nam thanh nữ tú trong làng cho luyện tập thuần thục và nhuần nhuyễn hơn. Lối hát ấy sau này được gọi là Quan họ.

Lễ hội làng Diềm diễn ra với hai phần chính: phần lễ và phần hội. Phần lễ được mở đầu bằng màn chạy cờ, tiếp đến là biểu diễn trống hội, tái hiện sự tích vua Bà phát lệnh mở hội Xuân với phần tung cầu, cướp cầu. Điểm nhấn của Lễ hội là hoạt động rước kiệu được tiến hành trang nghiêm với sự tham gia của đông đảo người dân trong làng.

Bên cạnh bày tỏ lòng thành kính, tri ân với đức Vua Bà - Thủy tổ Quan họ, các nghi thức tại lễ hội như lấy nước ở Đền Cùng-Giếng Ngọc cũng là một nét văn hoá tâm linh đối với người dân, mong cầu một năm mùa màng tươi tốt, dân an vật thịnh.

Trong 03 ngày tổ chức lễ hội, bên cạnh các canh hát quan họ, du khách còn có thể tham gia trải nghiệm nhiều hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi khác như thi đấu cờ tướng, thi bóng chuyền hơi, các trò chơi dân gian: đánh đu, cờ tướng, đập niêu, bịt mắt bắt vịt trên cạn…

Không chỉ tại cửa đình, cửa đền, ngoài ao làng hay các ngõ ngách, trong những ngày diễn ra lễ hội, du khách thập phương được chìm đắm trong những làn điệu dân ca Quan họ Bắc Ninh mượt mà, đằm thắm, đặc sắc nhất phải kể đến những màn hát canh theo giọng cổ, lề lối tại gia đình các nghệ nhân Quan họ. Với những giá trị văn hóa đặc sắc Lễ hội làng Diềm đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia vào năm 2016./.

Việt Thương