Khơi thông chính sách để du lịch cộng đồng bứt phá
Vừa qua, nhiều người dân kiến nghị Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) cần ban hành hoặc hướng dẫn cụ thể khung chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng, đặc biệt là về mức hỗ trợ cho người dân, giúp các địa phương có cơ sở thực hiện các chính sách hỗ trợ theo quy định tại Luật Du lịch 2017 (Điều 19), như hỗ trợ về trang thiết bị ban đầu, xúc tiến sản phẩm du lịch cộng đồng…
Liên quan đến nội dung này, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng gần đây cho biết, tại khoản 2 Điều 19 Luật Du lịch 2017 quy định UBND cấp tỉnh tổ chức nghiên cứu, khảo sát, lựa chọn địa điểm có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng; có chính sách hỗ trợ về trang thiết bị cần thiết ban đầu và bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng phục vụ khách du lịch cho cá nhân, hộ gia đình trong cộng đồng tham gia cung cấp dịch vụ du lịch; hỗ trợ xúc tiến sản phẩm du lịch cộng đồng. Do đó, việc ban hành các chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng thuộc thẩm quyền của UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
Vẫn theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, trong thời gian qua, Bộ VH-TT&DL đã triển khai thực hiện Chương trình hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025. Chương trình hỗ trợ này được tích hợp, lồng ghép vào nội dung và sử dụng nguồn kinh phí từ dự án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc “Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” cũng như tích hợp vào nội dung và sử dụng nguồn kinh phí từ các dự án có liên quan đến du lịch thuộc “Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025” và “Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và an sinh xã hội bền vững giai đoạn 2021-2025”.
Năm 2024, Bộ VH-TT&DL đã tổ chức 6 đoàn với gần 300 đại diện doanh nghiệp lữ hành đi khảo sát, hỗ trợ phát triển sản phẩm tại các điểm du lịch cộng đồng trên địa bàn 21 tỉnh thuộc các vùng du lịch của tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang, Cao Bằng, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Thành phố Huế... Đồng thời tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ du lịch, lớp bồi dưỡng kỹ năng phục vụ khách du lịch tại 9 tỉnh với gần 500 học viên...
Hiện nay, Bộ VH-TT&DL đang tiếp tục triển khai các hoạt động hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam, tập trung vào một số vấn đề trọng tâm đã được xác định trong Đề án phát triển du lịch cộng đồng Việt Nam đã được phê duyệt. Đó là hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực phát triển du lịch cộng đồng; hỗ trợ hạ tầng, cơ sở vật chất dịch vụ kỹ thuật và phục dựng cảnh quan, môi trường bền vững cho phát triển du lịch cộng đồng; hỗ trợ bảo vệ cảnh quan, môi trường bền vững phục vụ phát triển du lịch cộng đồng; hỗ trợ xây dựng và phát triển sản phẩm dịch vụ du lịch cộng đồng và hỗ trợ tuyên truyền, nâng cao nhận thức về phát triển du lịch cộng đồng.
Tại dự thảo Báo cáo tổng hợp, dự kiến sẽ đưa ra các định mức hỗ trợ tham khảo của một số địa phương đang phát triển du lịch cộng đồng để các địa phương khác có thể nghiên cứu tham khảo, vận dụng phù hợp với đặc điểm riêng có của địa phương mình. Nguồn lực để thực hiện các hoạt động này được phân bổ từ nguồn ngân sách của các chương trình mục tiêu quốc gia cấp qua Bộ và các địa phương hoặc các nguồn vốn xã hội hóa, nguồn vốn huy động hợp pháp khác.
Bên cạnh đó, ngày cuối tháng 10/2024, Bộ VH-TT&DL đã ban hành Quyết định về việc phê duyệt Đề án “Phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam” với thời gian thực hiện trong giai đoạn 2024-2030. Theo đó, đề nghị các Bộ, ban, ngành liên quan và các địa phương quan tâm, phối hợp với Bộ VH-TT&DL triển khai thực hiện xây dựng các nội dung liên quan đến việc hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng.
Đề án đã đưa ra 7 nhóm giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam: tăng cường lồng ghép chính sách đầu tư, hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng và lồng ghép, sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn; hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật; thị trường, xúc tiến quảng bá, liên kết phát triển sản phẩm; quy hoạch, khuyến khích đầu tư; bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa; quản lý và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; bảo vệ tài nguyên và môi trường.
Trong đó, một trong các giải pháp là nghiên cứu, sử dụng hiệu quả nguồn vốn ngân sách cho việc đầu tư hỗ trợ khôi phục, bảo tồn văn hóa truyền thống gắn với phát triển hoạt động du lịch cộng đồng được cụ thể hóa tại Dự án 6: “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025 trong Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ.
Đề án nhấn mạnh nhóm giải pháp về bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa. Đặc biệt, phát triển du lịch cộng đồng phải gắn với văn hóa của người dân bản địa và vì cuộc sống của người dân, có sự tham gia của người dân địa phương; có chính sách quan tâm của nhà nước để tuyên truyền, vận động các hộ gia đình tham gia làm du lịch cộng đồng. Xây dựng nếp sống văn hóa, các tiêu chí phù hợp về tổ chức, giao tiếp, ứng xử khi phục vụ du khách, quy tắc ứng xử của khách với người dân địa phương, phổ biến rộng rãi tới người dân và khách đến du lịch tại cộng đồng...
Dấu ấn du lịch cộng đồng Hà Nội
Riêng với Thủ đô Hà Nội - mảnh đất ngàn năm văn hiến được đánh giá có nhiều tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng. Thực tế những năm gần đây, Hà Nội đang đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới trên cơ sở phát huy giá trị văn hóa truyền thống, môi trường cảnh quan và huy động cả cộng đồng chung tay làm du lịch tạo sự bền vững trong phát triển.
Thủ đô Hà Nội đã có những địa bàn cộng đồng tích cực tham gia vào hoạt động du lịch như: Gốm Bát Tràng (huyện Gia Lâm), Làng lụa Vạn Phúc (quận Hà Đông), Làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây), Làng sinh vật cảnh Hồng Vân (huyện Thường Tín), Điểm du lịch Hạ Mỗ (huyện Đan Phượng), Điểm du lịch cộng đồng bản Miền (huyện Ba Vì), Khu du lịch trải nghiệm Vạn An – Hải Đăng (huyện Thanh Trì), Làng nghề tơ tằm làng Phùng Xá (huyện Mỹ Đức),... Du lịch cộng đồng đã góp phần tạo việc làm, chuyển đổi cơ cấu ngành nghề, nâng cao đời sống cho người dân, đồng thời phát huy giá trị di sản văn hóa lịch sử, sản phẩm làng nghề, sản phẩm nông nghiệp tại địa phương.
Từ những hoạt động ban đầu chỉ gồm tham quan, ăn uống mang tính tự phát, qua sự chỉ đạo, hướng dẫn của UBND thành phố Hà Nội, sự hỗ trợ của Sở Du lịch Thành phố, chính quyền các địa phương, Hà Nội đã có nhiều mô hình du lịch cộng đồng hấp dẫn với các sản phẩm du lịch đồng bộ. Khi đó, du khách được tham gia các hoạt động tham quan, trải nghiệm các hoạt động văn hóa, thưởng thức những đặc sản ẩm thực địa phương, mua những món quà lưu niệm mang đậm bản sắc địa phương; có thể ngủ lại tại các homestay. Hầu hết các dịch vụ đều do chính người dân địa phương thực hiện.
Năm 2025, Hà Nội đặt mục tiêu mỗi huyện, thị xã có tiềm năng và thế mạnh về phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn triển khai ít nhất từ 1 đến 3 sản phẩm “Dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch”. Thành phố cũng đặt ra mục tiêu phấn đấu mỗi huyện, thị xã có tiềm năng xây dựng ít nhất một mô hình chuỗi liên kết du lịch nông nghiệp, nông thôn đặc thù có sự tham gia của các chủ thể là nông dân, hợp tác xã, hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Các mô hình này đều đang hoạt động hiệu quả, được thành phố hỗ trợ tập huấn kỹ năng làm du lịch, xây dựng thương hiệu, xây dựng du lịch thông minh, thiết kế sản phẩm, xây dựng sản phẩm OCOP…/.