Phát huy giá trị của Sen Hà Nội trong cuộc sống hiện nay

Đây là một trong những hoạt động điểm nhấn hướng đến Lễ hội Sen Hà Nội và giới thiệu sản phẩm OCOP gắn với văn hóa các tỉnh miền núi phía Bắc năm 2024 diễn ra từ ngày 12 - 16/7/2024 nhằm quảng bá, tôn vinh những nét đẹp, giá trị văn hóa của Thăng Long - Hà Nội và văn hóa Việt Nam nói chung.

Dự giao lưu trực tuyến có PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội. Về phía lãnh đạo quận Tây Hồ có bà Lê Thị Thu Hằng, Bí thư Quận ủy, Chủ tịch HĐND quận; ông Nguyễn Thanh Tịnh, Phó Chủ tịch UBND quận Tây Hồ, Trưởng ban Quản lý hồ Tây; bà Trần Thị Thu Hường, Ủy viên Ban Thường vụ Quận ủy, Trưởng ban Tuyên giáo Quận ủy; các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Quận ủy, trưởng các phòng, ngành quận. Về phía Sở NN&PTNT Hà Nội có ông Nguyễn Đình Hoa, Phó Giám đốc Sở.

Về phía khách mời, có các nghệ nhân: Bà Lưu Thị Hiền, chủ cơ sở Trà sen Hiền Xiêm; ông Bùi Mạnh Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH Thung lũng hoa Hồ Tây; ông Nguyễn Văn Hùng, Giám đốc Công ty cổ phần Dược phẩm quốc tế CODY; bà Đoàn Thị Kim Dung, Giám đốc Công ty TNHH MTV Chuông Vàng; bà Ngô Thị Thân, chủ cơ sở Trà sen Bà Dần; bà Đàm Thị Oanh, chủ cơ sở Trà sen Bình Thái; ông Lã Quang Khanh, Giám đốc Hợp tác xã Làng nghề sen, huyện Mê Linh.

Phát biểu khai mạc, Bí thư Quận ủy, Chủ tịch HĐND quận Tây Hồ Lê Thị Thu Hằng cho biết, Tây Hồ với 71 di tích lịch sử, văn hoá độc đáo, mang dấu ấn đậm nét của Kinh thành Thăng Long xưa đã trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách khi ghé thăm Thủ đô ngàn năm văn hiến. Hồ Tây không chỉ đẹp bởi mặt nước xanh mênh mông, quanh năm dập dềnh, lượn sóng mà còn mang vẻ đẹp thơ mộng bởi sắc hồng thơm ngát của hoa sen.

“Buổi tọa đàm hôm nay nhằm hiện thực hóa Chương trình số 06-CTr/TU về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021-2025” và Nghị quyết số 09-NQ/TU về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” của Thành ủy Hà Nội”, bà Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh.

Theo Bí thư Quận ủy Tây Hồ, Lễ hội Sen Hà Nội được tổ chức từ 12- 16/7/2024 tại Không gian Văn hóa sáng tạo Tây Hồ, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội, hứa hẹn mang đến cho nhân dân Thủ đô và du khách trong, ngoài nước những giá trị văn hóa tinh thần đặc sắc của vùng đất Tây Hồ.

Lễ hội nhằm giới thiệu những giá trị độc đáo của nghề “ướp trà sen” cũng như những nét đặc trưng riêng có của văn hóa Sen trong đời sống người Việt; đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại nhằm tăng cường liên kết, sản xuất và tiêu thụ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm các sản phẩm sen Hà Nội với các tỉnh, thành trên cả nước, góp phần phát triển kinh tế, du lịch địa phương, và chuẩn bị các điều kiện để đón nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia - nghề ướp trà sen Tây Hồ. Đồng thời, quảng bá và kích cầu du lịch, khơi dậy tiềm năng phát triển các sản phẩm OCOP của các địa phương; thu hút du khách đến tham quan Hà Nội, Tây Hồ, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng quận Tây Hồ thành trung tâm văn hóa du lịch của Thủ đô, Bí thư quận uỷ Tây Hồ nhấn mạnh.

Phát biểu đề dẫn tại giao lưu trực tuyến, Tổng Biên tập Báo Hànộimới Nguyễn Minh Đức nhấn mạnh: Trong văn hóa của người Việt, hoa sen mang những ý nghĩa biểu tượng nhân văn sâu sắc. Nét đẹp tinh khôi của hoa sen cũng tượng trưng cho sự duyên dáng của người phụ nữ Việt Nam.

Tại vùng đất Tây Hồ, từ bao đời nay, đã lưu giữ và vun trồng giống sen quý Bách Diệp có màu sắc tươi sáng, hương thơm độc đáo. Sen Bách Diệp Tây Hồ cũng là nguyên liệu chính, góp phần tạo nên món trà ướp hương sen thơm ngát được vinh danh là “Thiên cổ đệ nhất trà”.

Tổng Biên tập Báo Hànộimới Nguyễn Minh Đức cũng khẳng định: Với vai trò là đơn vị bảo trợ truyền thông của Lễ hội Sen Hà Nội năm 2024, Báo Hànộimới đã và sẽ đẩy mạnh truyền thông trên nhiều kênh thông tin gồm: Báo in, báo điện tử với các loại hình phong phú, hấp dẫn nhằm quảng bá rộng rãi thông tin về Lễ hội Sen Hà Nội 2024… Qua đó, giúp nhân dân Thủ đô, du khách trong nước và quốc tế hiểu rõ hơn về những giá trị của cây sen; đồng thời, tôn vinh loài sen quý Bách Diệp của quận Tây Hồ.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn – Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội cho biết: Sen là một loài hoa tinh khiết, trong sáng thể hiện giá trị văn hoá đặc sắc. Theo quan niệm Phật giáo tại châu Á, Sen mang ý nghĩa tâm linh và tinh thần có giá trị cao trong văn hoá dân tộc. Đây là biểu tượng phổ quát, thể hiện cho sự giác ngộ, từ bi. Và một trong những biểu tượng Phật giáo đẹp nhất là chùa Một Cột - đóa hoa sen giữa lòng Hà Nội. Bên cạnh Phật giáo, trong Lão giáo và Nho giáo, hoa sen cũng được sử dụng và biểu tượng cho sự bình an, thanh khiết.

Ngoài ra, hoa sen cũng đi vào văn học, nghệ thuật với những bài thơ, văn, ca khúc được nhiều người biết đến, mang ý nghĩa đối với đời sống tinh thần. Đặc biệt, lĩnh vực kiến trúc, hoa sen được sử dụng nhiều, thể hiện sự tinh tế, đẹp đẽ… Trong văn học nghệ thuật, hoa sen đi vào nhiều tác phẩm văn học, là một biểu tượng vô cùng ý nghĩa trong đời sống tinh thần. Không chỉ là biểu tượng, hoa sen và sen còn có giá trị trong đời sống. Hoa có thể dùng để ướp trà, thân sen làm tơ hay hạt sen sử dụng làm vị thuốc với dược tính cao…

“Với những giá trị trong đời sống văn hóa, tinh thần của người Việt, tôi mong muốn hoa sen được tôn vinh giá trị nhiều hơn nữa. Đặc biệt, với Tây Hồ xứng đáng là trung tâm lan tỏa những giá trị của biểu tượng hoa sen đến cả nước”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Nguyễn Đình Hoa cho biết: Không chỉ chiếm vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của người Việt, cây sen ngày nay còn mang lại những giá trị kinh tế thiết thực. Tại Hà Nội, cây hoa sen không chỉ được khai thác sản phẩm hoa, hạt sen tươi, củ sen, hạt sen khô, trà tâm sen, hoa sen, trà ướp hoa sen, trà lá sen..., mà các nghệ nhân làng nghề còn sử dụng cây hoa sen làm nguyên liệu để tạo ra các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ lá sen như túi lá sen, nón lá sen...

Đặc biệt, ở Hà Nội có Nghệ nhân ưu tú Phan Thị Thuận (xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức) đã nghiên cứu thành công tơ sen để rồi cho ra đời những sản phẩm hoàn mỹ, thân thiện với môi trường, có độ bền bỉ, mềm mại và thoáng mát từ tơ sen. Thông qua các sản phẩm đã quảng bá hình ảnh của Hà Nội tới bạn bè cả nước và du khách quốc tế.

Nhiều sản phẩm từ sen đã được công nhận OCOP tiêu biểu như: Khăn lụa tơ sen (tiềm năng 5 sao); trà sen Quảng An (4 sao), trà sen Mê Linh (4 sao) và các sản phẩm OCOP 3 sao như: Giò sen, xôi cốm sen, chè long nhãn sen, mứt sen, sữa sen... được xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới, được người tiêu dùng trong và ngoài nước ưa chuộng.

Những năm gần đây, Hà Nội đã đẩy mạnh khuyến khích người dân trồng sen từ việc chuyển đổi diện tích đồng trũng, đất hồ ao, ruộng bỏ hoang hóa, kém hiệu quả. Hà Nội hiện có diện tích trồng sen khoảng 600ha, tập trung ở Mỹ Đức, Mê Linh, Ba Vì, Thanh Oai, Thường Tín, Phú Xuyên, Sóc Sơn, Phúc Thọ, Ứng Hòa…

Nhằm phát huy hết lợi thế, để mở rộng diện tích trồng sen trên địa bàn, những năm qua, Sở NN&PTNT Hà Nội đã chỉ đạo Trung tâm Khuyến nông triển khai các mô hình khuyến nông trình diễn đưa các giống sen mới chất lượng thích ứng với biến đổi khí hậu vào sản xuất. Mô hình đã được triển khai tại Mê Linh, Mỹ Đức, Thạch Thất và quận Tây Hồ với tổng diện tích gần 30ha. Và các mô hình trồng sen sẽ tiếp tục được quan tâm phát triển trong thời gian tới.

Đặc biệt với Tây Hồ, nhằm khôi phục, phát triển và nhân rộng giống sen Bách Diệp, năm 2024, UBND quận Tây Hồ đã phối hợp với Sở NN&PTNT Hà Nội và Viện Nghiên cứu rau quả (Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam) triển khai thực hiện dự án "Xây dựng mô hình mẫu sản xuất sen gắn với phát triển du lịch sinh thái theo chuỗi giá trị tại Tây Hồ - Hà Nội". Mô hình được triển khai thí điểm tại các hồ Đầu Đồng và Thủy Sứ (phường Quảng An) với diện tích 7ha. Mô hình được Sở NN&PTNT hỗ trợ 50% giống sen Bách Diệp (tương đương 7.000 cây), 50% vật tư, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật…

Chia sẻ về giá trị độc đáo của cây sen với cảnh quan hồ Tây cũng như với việc phát triển du lịch, văn hóa của địa phương, đặc biệt là việc phát triển sản phẩm trà sen Tây Hồ nức tiếng, Phó Chủ tịch UBND quận Tây Hồ, Trưởng ban Quản lý hồ Tây Nguyễn Thanh Tịnh cho biết: Nhân dân quận tự hào vì Tây Hồ có vùng trồng sen rất quý giá. Qua một số tài liệu còn lưu giữ, từ xưa người dân khu vực Quảng An đã trồng sen để bán.

Thời gian qua, do nhiều lý do, diện tích trồng sen đã bị mai một. Lãnh đạo quận rất trăn trở làm thế nào giữ gìn diện tích trồng sen. Điều này không chỉ xuất phát từ lợi ích kinh tế, nhu cầu mưu sinh mà còn để giữ nét văn hóa của người Hà Nội, văn hóa của người Việt.

Quận đã triển khai thí điểm khôi phục diện tích trồng sen Bách Diệp với 9 hồ sen trên diện tích 10ha. Đến tháng 11/2024, chúng tôi mới đánh giá hiệu quả việc triển khai mô hình thí điểm này nhưng bước đầu đã cho kết quả tốt. Quận sẽ phấn đấu sẽ phủ kín diện tích trồng sen 9 hồ này.

Về câu chuyện ướp trà sen, đây cũng là nét khác biệt của văn hóa Tây Hồ. So với các vùng đất khác, sản phẩm trà ướp sen Tây Hồ lưu lại hương thơm và đậm đà hơn. Chúng tôi cũng rất băn khoăn làm thế nào để nghề ướp trà sen không bị mai một.

Hiện trên địa bàn quận có 129 người làm trà sen, cho sản lượng bình quân 600-800kg trà khô/năm, 50.000 bông trà sấy lạnh và 60.000 bông trà hoa tươi. Hy vọng, thời gian tới, bằng nỗ lực lưu giữ nghề truyền thống, chúng tôi sẽ tăng sản lượng làm trà, nâng giá trị gia tăng của sản phẩm trà sen - tinh hoa của đất kinh kỳ Hà Nội.

Thời gian tới, quận Tây Hồ sẽ phối hợp Sở Du lịch Hà Nội khai thác thêm giá trị mới từ sen, xây dựng tour, tuyến mới để phát triển sản phẩm du lịch gắn với đề án phát triển du lịch bền vững trên địa bàn quận.

Nhiều sự kiện hấp dẫn lần đầu diễn ra tại Lễ hội Sen Hà Nội 2024

Bảo Trâm