Tầm nhìn mới đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thành trụ cột phát triển Thủ đô
Khoa học, công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo là 1 trong các trụ cột phát triển Thủ đô, được thể hiện rõ nét trong “Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050” (Quy hoạch Thủ đô). Các giải pháp để KHCN và đổi mới sáng tạo trở thành trụ cột phát triển Thành phố trong Quy hoạch Thủ đô cho thấy tầm nhìn mới của Hà Nội.
Kết luận số 80-KL/TƯ về “Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và “Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065” của Bộ Chính trị, tiếp tục nhấn mạnh KHCN, đổi mới sáng tạo cùng nguồn nhân lực chất lượng cao và nhân tài là trụ cột mang tính nền tảng, nội dung cốt lõi trong chiến lược xây dựng và phát triển Thủ đô.
Với tình tinh thần cầu thị, Thành phố Hà Nội luôn lắng nghe và mong muốn các nhà khoa học, các chuyên gia, các nhà quản lý tham gia góp nhiều ý tưởng, giải pháp khả thi, đồng hành với Thành phố để Thủ đô Hà Nội trở thành thành phố “Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”, “Thành phố kết nối toàn cầu” có trình độ phát triển ngang tầm Thủ đô các nước trong khu vực và thế giới.
Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng.
Thực tế, trong Quy hoạch Thủ đô, Thành phố Hà Nội đã nhận diện được tiềm năng, thuận lợi và cả khó khăn để phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo. Thành phố hiện có khoảng 80% trường đại học, viện nghiên cứu cả nước và 278 tổ chức KHCN. Tuy nhiên, KHCN của Thành phố vẫn chưa thu hút được đội ngũ nhân tài cùng hợp tác xây dựng và phát triển Thủ đô; các tổ chức KHCN hoạt động chưa thực sự hiệu quả, đầu tư cho hoạt động KHCN từ khu vực tư nhân còn hạn chế; hạ tầng KHCN chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển. Các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng KHCN, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ tuy phát triển nhưng chưa tương xứng tiềm năng.
Để giải quyết những “điểm nghẽn” kể trên, Quy hoạch Thủ đô đặt ra mục tiêu, giải pháp phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo nhằm đưa Hà Nội trở thành trung tâm đi đầu trong nghiên cứu, sáng tạo, ứng dụng và chuyển giao khoa học - công nghệ mới theo chủ trương, định hướng của Trung ương.
7 giải pháp thể hiện tầm nhìn mới phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo Hà Nội
Thứ nhất, Quy hoạch Thủ đô hướng tới hoàn thiện thể chế, chính sách và pháp luật phù hợp cơ chế thị trường và thông lệ quốc tế để phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo, dỡ bỏ các rào cản hành chính hóa hoạt động KHCN trên địa bàn Thủ đô. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế và tăng cường đầu tư ngân sách của Hà Nội cho hoạt động KHCN nhằm phân bổ nguồn lực ngân sách nhà nước tương xứng với nhu cầu phát triển KHCN. Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt của Thủ đô để thúc đẩy hoạt động sáng chế, ứng dụng, chuyển giao công nghệ, làm chủ công nghệ mới và hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo.
Thứ hai, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng cách mạng 4.0 vào xây dựng và thiết lập hạ tầng công nghệ cho Thành phố Hà Nội thông minh, hạ tầng thông tin đô thị thông minh, sử dụng các công nghệ số mới nhất (AI, IoT, IoE, Big Data, Block chain, Cloud, VR/ AR...) như “hệ thần kinh” của đô thị, phục vụ đắc lực cho các cấp chính quyền trong công việc hàng ngày, đồng thời phục vụ cho toàn cộng đồng dân cư và doanh nghiệp trong cuộc sống và kinh doanh của họ. Hạ tầng thông tin được xây dựng theo nguyên tắc hệ thống mở, được “cấy gene”, để đảm bảo ngày càng thông minh hơn, hiệu quả hơn, duy trì một cách liên tục và lâu dài và được thiết kế một cách tổng thể, đồng bộ, liên thông với tất cả các ngành, lĩnh vực.
Thứ ba, Hà Nội thu hút nguồn lực phát triển KHCN Thủ đô. Bảo đảm chi cho KHCN và đổi mới sáng tạo từ 2% trở lên trong tổng chi ngân sách nhà nước hằng năm và tăng dần theo yêu cầu phát triển KHCN. Tạo thuận lợi trong hình thành và sử dụng quỹ tài chính, quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo; cơ chế hỗ trợ, chuyển giao, ứng dụng kết quả, sản phẩm từ các nhiệm vụ KHCN cấp thành phố. Triển khai các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đổi mới ứng dụng và chuyển giao công nghệ, chuyển đổi số, áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn, hệ thống quản lý, quản trị tiên tiến, các công cụ nâng cao năng suất, chất lượng, hỗ trợ áp dụng chỉ dẫn địa lý, truy suất nguồn gốc, xây dựng, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ, nhãn hiệu sản phẩm chủ lực.
Thứ tư, phát triển mạnh thị trường KHCN và hình thành, phát triển mạng lưới các tổ chức dịch vụ đánh giá, định giá, thẩm định công nghệ, môi giới mua bán, chuyển giao công nghệ, tài sản trí tuệ. Mở rộng và nâng cao hợp tác quốc tế trong lĩnh vực KHCN và đổi mới sáng tạo. Hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Thủ đô.
Thứ năm, xây dựng chương trình trọng điểm phát triển doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và phát triển sản phẩm chủ lực của thủ đô trên cơ sở các hoạt động: hỗ trợ ứng dụng, đổi mới, chuyển giao công nghệ (đặc biệt là công nghệ nguồn, công nghệ mới, công nghệ cốt lõi của cuộc cách mạng 4.0 như công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối, in 3D, công nghệ sinh học, công nghệ môi trường...); hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế thông qua hỗ trợ các tiêu chuẩn hệ thống quản lý tiên tiến, công cụ cải tiến năng suất chất lượng, áp dụng chỉ dẫn địa lý, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc; xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu sản phẩm, làng nghề...; tăng cường công tác bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ.
Thứ sáu, phát triển nền tảng đổi mới sáng tạo mở để tăng tính kết nối hạ tầng nghiên cứu của các tổ chức nghiên cứu trung ương và Hà Nội, các tập đoàn, doanh nghiệp để tạo lập môi trường phát triển và thử nghiệm các công nghệ mới. Mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong lĩnh vực KHCN và đổi mới sáng tạo; lựa chọn các đối tác đến từ các quốc gia phát triển có nền KHCN tiên tiến, hiện đại. Tăng cường truyền thông nhằm nâng cao nhận thức xã hội, thúc đẩy hoạt động KHVN và đổi mới sáng tạo; khen thưởng, tôn vinh các tổ chức, cá nhân có thành tích xuất sắc trong hoạt động này.
Đặc biệt, Quy hoạch Thủ đô đặt ra giải pháp Hà Nội có chính sách ưu đãi đối với hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng chuyển giao các tiến bộ KHCN thực hiện theo quy định của pháp luật về KHCN. Cụ thể, tổ chức, cá nhân chủ trì nhiệm vụ KHCN nghệ sử dụng ngân sách của Thành phố được áp dụng hình thức khoán kinh phí theo kết quả, sản phẩm của nhiệm vụ KHCN; thực hiện việc mua sắm, thuê hàng hóa, dịch vụ để thực hiện nhiệm vụ mà không phải thực hiện thủ tục đấu thầu trong các trường hợp: nhiệm vụ KHCN trọng điểm của Thành phố; hàng hóa, dịch vụ đặc biệt hoặc hàng hóa, dịch vụ chỉ có một nhà cung cấp.
Thu nhập của chuyên gia, nhà khoa học từ việc chủ trì nhiệm vụ KHCN trọng điểm của Thủ đô được xác định là thu nhập không chịu thuế thu nhập cá nhân. Doanh nghiệp, tổ chức KHCN được hỗ trợ từ ngân sách của Thành phố để mua sắm, vận hành máy móc, thiết bị phục vụ nhiệm vụ KHCN trọng điểm của Thủ đô; được nhận chuyển giao không bồi hoàn tài sản, kết quả, sản phẩm hình thành từ nhiệm vụ KHCN và doanh nghiệp được hưởng ưu đãi tương tự như doanh nghiệp công nghệ cao trong thời gian thực hiện nhiệm vụ KHCN trọng điểm của Thủ đô.
Doanh nghiệp được hỗ trợ một phần kinh phí hình thành trung tâm nghiên cứu và phát triển, phòng thí nghiệm thuộc lĩnh vực công nghệ trọng điểm của Thủ đô và được hưởng các ưu đãi: Hỗ trợ chi phí ươm tạo bao gồm chi phí tổ chức hoạt động tuyển chọn dự án; chi phí thuê chuyên gia, công lao động trực tiếp; dịch vụ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; chi phí sử dụng cơ sở kỹ thuật, cơ sở ươm tạo, khu làm việc chung cho các dự án đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp...
Doanh nghiệp KHCN, cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo được hưởng các chính ưu đãi: được sử dụng kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ có sử dụng ngân sách nhà nước để thành lập, vận hành doanh nghiệp KHCN trong các trường đại học và viện nghiên cứu; Ưu tiên bố trí quỹ đất cho doanh nghiệp KHCN trong các khu công nghiệp, khu kinh tế của Thành phố; được ưu tiên miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước; Hỗ trợ việc thành lập và vận hành cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung để phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo.
Với những giải pháp về KHCN trong Quy hoạch Thủ đô, cho thấy Thành phố Hà Nội đã có “tầm nhìn mới - tư duy mới”. Khi hoàn thiện và Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Quy hoạch Thủ đô tạo ra “cơ hội mới - giá trị mới” đối với lĩnh vực KHCN và đổi mới sáng tạo Hà Nội nói riêng. Điều này đã đi đúng với tinh thần Kết luận số 80-KL/TƯ ngày 24/5/2024 và Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045./.