Bồi đắp hệ giá trị gia đình Thủ đô
Thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến là nơi hội tụ nhiều nét tinh hoa của dân tộc. Nổi bật trong đó là nét đẹp văn hóa gia đình, là ứng xử thanh lịch, văn minh trong gia đình cũng như ngoài xã hội. Nói theo cách khác, văn hóa gia đình là một trong những nền tảng, cốt lõi để hình thành nên giá trị văn hóa người Hà Nội; góp phần đưa những giá trị văn hóa Thủ đô thăng hoa lên tầm cao mới trong thời đại hội nhập quốc tế.
Thành tố cốt lõi trong phát triển văn hóa Thủ đô
Chương trình số 06-CTr/TU về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021 - 2025” (Chương trình 06) xác định rõ phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của cả hệ thống chính trị; thực sự trở thành giá trị tinh thần to lớn, sức mạnh, nguồn lực nội sinh quan trọng quyết định sự phát triển bền vững của Thủ đô. Trong đó, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực người Hà Nội thanh lịch, văn minh được coi là một trong những cốt lõi của phát triển văn hóa Thủ đô thời kỳ mới.
PGS.TS Lương Đình Hải, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu con người nhận định, Hà Nội đã rất nhanh nhạy, sáng tạo và thiết thực khi là địa phương đầu tiên trên cả nước đưa vấn đề trên ra bàn thảo, góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và mọi tầng lớp nhân dân từ thành phố tới cơ sở về việc gìn giữ, bồi đắp và lan tỏa văn hóa nói chung; vai trò, tầm quan trọng của việc định hình hệ giá trị gia đình và chuẩn mực văn hóa Thủ đô nói riêng.
Nhìn nhận về mối quan hệ giữa xây dựng hệ giá trị gia đình và xây dựng chuẩn mực con người Hà Nội, PGS.TS Phùng Hữu Phú cho rằng, đây là mối quan hệ biện chứng, gắn bó tác động lẫn nhau rất chặt chẽ. Gia đình là một thiết chế văn hóa - xã hội có vai trò đặc biệt trong việc giáo dục, trao truyền niềm tin đối với mỗi thành viên trong gia đình, trở thành "tổ ấm" nuôi dưỡng thể lực, trí tuệ, tình cảm, là cái nôi đầu tiên giúp hình thành nhân cách, là điểm tựa suốt vòng đời của con người.
Đồng thời, các chuẩn mực con người Hà Nội được xây dựng sẽ tạo nên sự kế tục và phát triển truyền thống gia đình, xây dựng niềm tự hào, tôn vinh cống hiến của tổ tiên, của dòng tộc thông qua các thời kỳ lịch sử, trao truyền và nuôi dưỡng khát vọng phát triển của gia đình, dòng tộc, từ đó đóng góp vào sự phồn vinh của dân tộc.
Thách thức trong việc giữ gìn hệ giá trị gia đình Thủ đô
Những năm qua, thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Trung ương và thành phố, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã cụ thể hóa việc triển khai thực hiện Chương trình 06 bằng các hoạt động xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa, những quy định từ việc cưới, việc tang đến Quy tắc ứng xử nơi công cộng, xây dựng văn hóa công sở… góp phần thiết thực vào việc giữ gìn, phát huy hệ giá trị gia đình và xây dựng chuẩn mực người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong điều kiện mới.
Tuy nhiên, tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường và quá trình hội nhập toàn cầu hóa đã làm thay đổi quan niệm của nhiều người về hệ giá trị gia đình Việt Nam nói chung và hệ giá trị gia đình Thủ đô nói riêng. Cùng với tốc độ đô thị hóa cao, nhịp sống nhanh của xã hội hiện đại và do ảnh hưởng của sự giao lưu, tiếp xúc với văn hóa phương Tây đã gây ra nhiều hệ lụy, trong đó vấn đề gia đình và con người Hà Nội đang nổi lên nhiều bất cập.
Mô hình gia đình truyền thống tam, tứ đại đồng đường đang dần thu hẹp, nhường chỗ cho sự hiện diện của gia đình hạt nhân. Mô hình gia đình hiện đại đang đối diện với nhiều vấn đề mới phức tạp như: gia đình bố mẹ đơn thân, ly thân; kiểu gia đình đồng tính xuất hiện ngày càng nhiều, ảnh hưởng lớn đến việc duy trì nòi giống, huyết thống và việc giáo dục, trao truyền văn hóa, giá trị gia đình cho thế hệ trẻ.
Những khó khăn, thách thức này đặt cho công tác xây dựng hệ giá trị gia đình Thủ đô những nhiệm vụ mới, cần triển khai ở tầm chiến lược, đồng bộ và có tính khả thi.
Không ngừng bồi đắp, lan tỏa
Theo Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội Đào Xuân Dũng, việc nghiên cứu hệ giá trị gia đình và chuẩn mực người Hà Nội thanh lịch, văn minh là yêu cầu hiện thực khách quan có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao, nhằm giải quyết những khó khăn, thách thức về gia đình và con người Hà Nội. Đồng thời cũng giải quyết yêu cầu thời kỳ phát triển mới của Hà Nội - Thành phố sáng tạo đặt ra đó là phát triển con người Hà Nội ở một tầm vóc mới.
Xây dựng gia đình thực sự là tổ ấm hạnh phúc của mỗi người chính là cơ sở để thực hiện khát vọng phát triển đất nước hùng cường với những con người có tầm vóc về thể lực, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức, hội tụ về trí tuệ, tài năng. Đó cũng chính là nền tảng cơ bản, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để xây dựng hệ giá trị gia đình Thủ đô trong tình hình mới.
Theo TS. Nguyễn Viết Chức, Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn văn hóa - xã hội Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Hà Nội vẫn cần tiếp tục huy động những đóng góp thiết thực để không chỉ giải mã những vấn đề đặt ra trong công tác xây dựng hệ giá trị gia đình và chuẩn mực người Hà Nội thanh lịch, văn minh mà còn là các giải pháp có tính bài bản và đồng bộ để triển khai hiệu quả nội dung này, phát huy hiệu quả nguồn lực văn hóa trong phát triển nhanh và bền vững Thủ đô.
Cùng đề cập tới giải pháp xây dựng hệ giá trị gia đình Thủ đô, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội PGS.TS Bùi Hoài Sơn khẳng định, Hà Nội có vị trí quan trọng trong dòng chảy phát triển văn hóa đất nước. Thủ đô ngàn năm văn hiến là nơi hội tụ, kết tinh và tỏa sáng những giá trị văn hóa dân tộc, được xem là tiêu biểu cho sức mạnh văn hóa Việt Nam. Do vậy, xây dựng hệ giá trị văn hóa Thủ đô phải được nhìn nhận trong trục tọa độ văn hóa dân tộc, gắn với bối cảnh xã hội đương đại. Ở đó, quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đang đặt ra cả cơ hội và thách thức cho sự phát triển văn hóa Thủ đô và đất nước...