Nhà số 38 phố Lý Thái Tổ, nơi ký Hiệp định Sơ bộ 6/3/1946 (quận Hoàn Kiếm)

Sau Cách mạng tháng Tám, nước Việt Nam non trẻ gặp rất nhiều khó khăn: Trong nước thì nạn đói năm Ất Dậu (1945) đã cướp đi hơn 2 triệu đồng bào ta. Nền kinh tế - tài chính kiệt quệ. Giặc đói, giặc dốt đang hiển hiện. Các tập đoàn đế quốc Mỹ - Tưởng - Anh - Pháp và bọn phản động tiến công nhằm tiêu diệt chế độ cộng hoà non trẻ mà dân tộc ta vừa giành được.

Sau 6 tháng đóng quân ở miền Bắc nước ta, quân Tưởng không thực hiện được âm mưu tiêu diệt Đảng, phá tan Việt Minh, lật đổ Chính phủ ta.

Thực dân Pháp bắt đầu bị sa lầy trong cuộc xâm lược ở miền Nam. Ngày 28/2/1946, theo sự chỉ huy của Mỹ, bọn Tưởng Giới Thạch ký với thực dân Pháp một hiệp ước cho quân đội Pháp thay thế quân đội Tưởng, tạo điều kiện cho thực dân Pháp đưa quân ra miền Bắc, thực hiện âm mưu xâm lược nước ta một lần nữa. Trong lúc lực lượng của ta chưa được chuẩn bị chu đáo, ta chủ trương đàm phán với Pháp để đẩy 20 vạn quân Tưởng về nước, tranh thủ thời gian hoà hoãn để củng cố và phát triển lực lượng, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài.

Sách lược “hoà để tiến” đã được Trung ương và Hồ Chủ tịch chỉ đạo kịp thời, khôn khéo, thể hiện trong quá trình đàm phán và ký kết Hiệp định Sơ bộ ngày 6/3/1946.

Phái đoàn của Pháp do Xanhtơny (Sainteny) cầm đầu khi đến Hà Nội đã liên hệ với Chính phủ ta và có những cuộc giao tiếp. Về phía ta, Hồ Chủ tịch giao cho ông Hoàng Minh Giám làm nhiệm vụ chắp nối.

Ngày 6/3/1946, ông Hoàng Minh Giám, lúc đó là Thứ trưởng Bộ Nội vụ, sang làm việc với Xanhtơny (tại Đông Dương ngân hàng, nay là Ngân hàng nhà nước Việt Nam) về một vài chi tiết đã được thảo luận trước đó. Đến 16 giờ, đoàn đại biểu Chính phủ ta và Pháp đều đến 38 phố Lý Thái Tổ để chuẩn bị lễ ký kết. Phía Việt Nam có Hồ Chí Minh, Hoàng Minh Giám, Vũ Hồng Khanh, Nguyễn Tường Tam. Phía Pháp có Xanhtơny, Pinhông, tướng Xalăng. Quan sát viên Đồng minh có đại uý Mỹ, trung tá lãnh sự Anh, đại diện Tổng lãnh sự Trung Hoa dân quốc (tức Tàu Tưởng).

Bản Hiệp định ngày 6/3 được đọc lên trước tất cả mọi người, sau đó Hồ Chủ tịch ký đầu tiên, tiếp theo là chữ ký của Vũ Hồng Khanh và cuối cùng là chữ ký của Xanhtơny.

Hiệp định Sơ bộ ngày 6/3 được ký kết đặt cơ sở cho việc đàm phán chính thức giữa ta và Pháp. Ngày 9/3/1946 Trung ương Đảng ra chỉ thị “Hoà để tiến” nêu rõ: “Chúng ta hoà với Pháp để:

1/ Tránh tình thế bất lợi;

2/ Bảo toàn thực lực, giành lấy giây phút nghỉ ngơi, củng cố những vị trí mới đã chiếm được, chấn chỉnh đội ngũ cách mạng, bổ sung cán bộ, bồi dưỡng và củng cố phong trào, tóm lại để chuẩn bị đầy đủ nhằm cơ hội tốt tiến lên giai đoạn cách mạng mới”.

Với Hiệp định Sơ bộ ngày 6/3, thực dân Pháp buộc phải công nhận quyền tự chủ và thống nhất đất nước của Việt Nam. Ta đã gạt bỏ được một kẻ thù nguy hiểm là bọn phản động Tưởng Giới Thạch, tay sai của đế quốc Mỹ.

Việt Nam thoả thuận để 15.000 quân Pháp vào Bắc Việt Nam làm nhiệm vụ tước khí giới quân Nhật thay thế quân Tưởng, số quân này sẽ phải rút dần trong thời hạn 5 năm.

Sau lễ ký, Bác Hồ đã nói với Xanhtơny: “Chúng tôi không thoả mãn vì chưa giành được hoàn toàn độc lập, nhưng rồi chúng tôi sẽ giành được độc lập hoàn toàn”.

Ngôi nhà số 38 hiện nằm trong khuôn viên Cung Thiếu nhi Hà Nội, là một công trình kiến trúc hai tầng quay ra phố Lê Lai và vườn hoa Chí Linh. Tầng dưới xây gạch, sơn màu hồng đậm, là nơi làm việc của cán bộ Cung Thiếu nhi. Tầng 2 chia làm 3 phòng, xây gạch, mái bằng, tường quét vôi vàng nhạt, phía ngoài là một hành lang rộng kiểu hình cung, có mái che. Phòng giữa là phòng trưng bày, bên phải treo 2 bức ảnh lịch sử lễ ký Hiệp định Sơ bộ 6/3/1946 do nghệ sĩ Nguyễn Bá Khoản chụp. Phòng thứ ba chính là nơi đã ký kết Hiệp định Sơ bộ, nay là phòng trưng bày hình ảnh các cháu thiếu nhi Thủ đô và cả nước thực hiện 5 điều Bác Hồ dạy.

Tại bức tường phía trước tầng 2 của ngôi nhà 38 Lý Thái Tổ đã gắn tấm biển đá ghi: “Tại ngôi nhà này, 38 Lý Thái Tổ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký hiệp định sơ bộ ngày 6/3/1946”./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02

Sơn Dương (t/h)