Di tích Nhà bà Hai Vẽ (quận Tây Hồ)
Từ ngã ba Yên Phụ - đường Thanh Niên thuộc địa bàn quận Tây Hồ, sau khi đi hết tuyến đường Nghi Tàm - Âu Cơ, đi tiếp theo đường An Dương Vương khoảng 2km ta sẽ gặp di tích cách mạng Nhà bà Hai Vẽ. Nhà bà Hai Vẽ hay còn được gọi là “nhà lưu niệm Phú Thượng”, là di tích cách mạng tiêu biểu thuộc làng Phú Gia - phường Phú Thượng - quận Tây Hồ, Thành phố Hà Nội.
Phường Phú Thượng, quận Tây Hồ trước đây là xã Phú Thượng - huyện Từ Liêm. Xã gồm 3 thôn: Phú Gia, Phú Xá, Thượng Thụy, Phú Gia tên nôm là làng Gạ, Phú Xá có tên nôm là làng Xù, Thượng Thụy tên nôm là làng Bạc. Xưa, nơi đây bến đò tấp nập người qua lại buôn bán trên sông, với vị trí giao thông thuận lợi như vậy, nên Phú Thượng đã được chọn làm cơ sở trọng yếu trong An toàn khu của Trung ương Đảng thời kỳ tiền khởi nghĩa 1941 - 1945. Nhà bà Hai Vẽ - thôn Phú Gia chính là một trong những cơ sở cách mạng tiêu biểu thời kỳ đó.
Trong khoảng thời gian từ năm 1941 đến năm 1945, các đồng chí Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Lê Đức Thọ thường ở và làm việc tại nhà bà Hai Vẽ. Bà Hai Vẽ làm nghề trồng dâu nuôi tằm nên ít người đến chơi vì kiêng sợ tằm chết. Anh trai bà Hai Vẽ là phó Phan đã sớm giác ngộ, nên bố trí các đồng chí trong Thường vụ Trung ương Đảng ở nhà bà Hai Vẽ được đảm bảo an toàn và thuận lợi về nhiều mặt. Về kinh tế gia đình nhà bà Hai Vẽ cũng có điều kiện nuôi dưỡng các đồng chí cán bộ, do vậy nhà bà Hai Vẽ chính là trụ sở làm việc lâu nhất của Ban thường vụ Trung ương Đảng thời kỳ 1941 - 1945. Đồng thời, nhà bà Hai Vẽ cũng là nơi ở cuối cùng của đồng chí Hoàng Văn Thụ.
Di tích Nhà bà Hai Vẽ hiện nay gồm các hạng mục công trình: cổng, nhà lưu niệm, nhà bếp lưu niệm, nhà trưng bày bổ sung, công trình phụ, sân, vườn. Hai công trình chính của di tích gồm: nhà lưu niệm 5 gian, nhà lá dùng làm nơi nghỉ, tiếp khách. Kề sát bên trái phía trước là hai gian bếp nhỏ của gia đình. Xung quanh nhà có hàng rào duối, ô rô và rào bằng cọc tre.
Nhà trưng bày bổ sung: được xây dựng năm 1960. Năm 1996, Sở Văn hóa Thông tin Hà Nội và Ban quản lý di tích và danh thắng tổ chức trùng tu tổng thể công trình.
Hiện nay, di tích còn lưu giữ một số hiện vật có giá trị tiêu biểu như: 1 chiếc giường tre các đồng chí thường vụ nằm nghỉ; hương án bằng gỗ (đựng tài liệu); 1 hương án nhỏ, 2 cây nến gỗ; 1 chiếc ghế đẩu; một đũi để nong tằm và 4 chiếc nong tằm; 3 bản trích (quá trình hoạt động của Trung ương Đảng thời kỳ 1941-1945), 23 ảnh gốc, 1 sa bàn, 2 hộp hình.
Hiện nay di tích nhà bà Hai Vẽ do Ban quản lý di tích và danh thắng Thành Hà Nội trực tiếp quản lý.
Di tích Nhà bia Hai Vẽ đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng năm 1980./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02