Chùa Vân Xa (huyện Ba Vì)

Thôn Vân Xa là một trong bốn thôn của xã Tản Hồng và là phần đất thuộc Hoắc Xa xưa kia (đời Gia Long - năm 1802). Ở đây có nghề nuôi tằm dệt lụa cổ truyền và là vùng đất có bề dày lịch sử.

Chùa được xây dựng liền với đình làng (theo quan niệm của người xưa “tiền thần hậu Phật”), nằm trên một khu đất rộng, bằng phẳng nằm cạnh dốc đê làng và nhìn về hướng nam. Gồm các hạng mục: Tam quan, gác chuông, hành lang và chùa chính. Tam quan là một công trình mới được phục hồi gần đây, xây kiểu gác chuông, 2 tầng mái, 8 góc mái đao cong, tầng trên là gác để treo chuông, khánh.

Chùa chính xây dựng trên một nền cao 1,5m so với mặt sân, kiểu chữ “đinh”. Tiền đường dàn ngang 5 gian 2 dĩ, mái lợp ngói, tường hồi bít đốc tay ngai. Các bộ vì kiểu giá chiêng rường cụt, 4 hàng cột trên hàng cột cái phía trước lắp hệ thống cửa bức bàn thượng song hạ bản, nên hiên chùa khá rộng. Toàn bộ phần cốn chồng rường ở hàng hiên được trang trí hoa văn nghệ thuật đẹp.

Thượng điện chạy dọc 4 gian nối với Tiền đường ở ba gian giữa. Các bộ vì làm kiểu giá chiêng chồng rường. Xung quanh chùa tường gạch bao kín, tường hồi bít đốc, mái chảy lợp ngói ri mũi mỏng.

Giá trị của chùa còn ở khối lượng di vật khá lớn: 24 pho tượng nghệ thuật điêu khắc tinh vi chạm trổ kỹ lưỡng. Đặc biệt có những pho được làm theo kiểu Tiểu thừa, gần gũi với tượng Lão. Mỗi pho tượng có một vẻ đẹp riêng, nhất là những pho có niên đại tạo tác ở thế kỷ XVIII như: tượng Phật Tam thế, Quan Âm, Ngọc hoàng, Thập điện Diêm vương.

Ngoài ra chùa còn có chiếc khánh đồng đúc thời Cảnh Hưng và quả chuông lớn cao 2m, đường kính lm, đúc năm Gia Long 14 (1815) cũng là những hiện vật hiếm quý. Những dòng ghi chép trên quả chuông cho thấy di tích chùa Vân Xa có niên đại sớm từ thời Lê và luôn được quan tâm bảo vệ giữ gìn.

Chùa Vân Xa đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2001./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02

Sơn Dương (t/h)