Chùa Vân Đình (huyện Ứng Hòa)
Chùa Vân Đình hiện nay tọa lạc tại thị trấn Vân Đình, huyện Ứng Hòa, Hà Nội.
Chùa Vân Đình còn có tên chữ là Liên Hoa tự và Liên Đàm tự, ở rìa làng, nằm về phía đông trên một gò đất nổi của cánh đồng chiêm trũng.
Thời Trần, nơi đây gọi là trang Hoa Âm. Theo sách “Đại Nam nhất thống chỉ”, Quốc sử triều Nguyễn thì làng Vân Đình thuộc xã Hoa Đình, huyện Sơn Minh, phủ Ứng Hoà, tỉnh Hà Đông. Trước đó, phủ Ứng Hoà thuộc trấn Sơn Nam Thượng. Ngày nay, thôn Vân Đình thuộc thị trấn Vân Đình.
Chùa Vân Đình được trùng tu vào năm 1908, lúc hạ giải, thấy trên nóc ghi dòng chữ Hoành Nhi tự (chùa Hoành Nhi), không biết ngôi chùa được khởi dựng khi nào? Trong văn bia “Trùng tu Liên Đàm tự bi ký” có ghi: “Ngô hương Liên Đàm tự, tuế cửu mộc hoại, cơ ư phế tự”. Nghĩa là: “Chùa Liên Đàm làng ta, lâu năm gỗ nát, gần như hỏng hoàn toàn”.
Tam quan chùa Vân Đình được làm theo kiểu “tam môn”, gồm một cửa chính và hai cửa phụ, hai cửa phụ còn gọi là tả môn và hữu môn, làm theo kiểu cửa cuốn vòm, phần trên làm hai tầng tám mái đao cong. Tại cửa chính, tầng trên treo một quả chuông đồng, nối từ cửa chính sang cửa bên là bức tường lửng, mặt trước của tường đắp hoa văn chữ thọ, phần lan can của cửa chính đắp ba chữ Hán đề tên chữ của chùa. Nối từ cổng phụ ra hai bên là hai cột đồng trụ, trên đỉnh trụ đắp hoa dành, thân các trụ đắp các đôi câu đối bằng chữ Hán có nội dung ca ngợi cảnh chùa, đất Phật.
Chùa chính được làm theo kiểu chữ "đinh” gồm Tiền đường và Thượng điện, ngoài ra các hạng mục công trình của chùa còn có nhà khách, nhà Tổ, nhà Mẫu, tháp mộ sư, hệ thống sân vườn. Qua năm bậc vào Tiền đường chùa gồm 5 gian kiểu tường xây, hồi bít đốc. Mặt trước, hệ thống cửa làm theo kiểu Thượng song hạ bản tạo vẻ thông thoáng cho di tích.
Gian giữa Tiền đường dành cho việc cúng lễ, hai bên cạnh đặt hai ông tượng Hộ pháp (Khuyến thiện và Trừng ác). Đây là hai vị thần canh gác và bảo vệ Phật, ông Thiện ở bên phải, ông Ác ở bên trái. Bên cạnh là bàn thờ đặt tượng Thánh Tăng và Đức Ông. Nối từ gian giữa Tiền đường vào là 3 gian Thượng điện được làm kiểu nhà dọc bít đốc. Phía dưới xây gạch giật cấp cao dần về phía sau là nơi đặt hệ thống tượng Phật như ở các ngôi chùa khác.
Trong chùa, ngoài điện thờ Phật, nhà Tổ, nhà Mẫu, còn có vườn để xây dựng các tháp. Những tháp ở chùa Vân Đình cũng là những công trình nghệ thuật, tháp xây cao ba tầng, trên đỉnh có hình chiếc bút và có văn bia ghi chép sự tích và hành trạng của vị sư từng là sư tổ trụ trì.
Chùa Vân Đình đã được Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Tây xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2006./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02