Chùa Thượng Mạo (quận Hà Đông)
Chùa Thượng Mạo hiện nay tọa lạc tại phường Phú Lương, quận Hà Đông, Hà Nội.
Chùa Thượng Mạo có tên chữ là Tường Quang tự, thuộc phường Phú Lương, quận Hà Đông, được nhân dân địa phương gọi là chùa Hai Thôn. Đây là một ngôi chùa cổ còn bảo tồn được nhiều di vật quý như hệ thống tượng Phật, bia ký nên đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử - văn hoá cùng với quyết định xếp hạng ngôi đình làng.
Trong chùa có hệ thống bia đá thế kỷ XVI (thời Lê - Mạc), đây là hệ thống những văn bản của người xưa truyền lại. Căn cứ vào những tấm bia này có thể biết được niên đại khởi dựng của ngôi chùa. Theo 3 tấm bia dựng vào thời Lê, niên hiệu Thịnh Đức, Đoan Thái, Hồng Ninh cho biết ngôi chùa được khởi dựng vào triều Lê. Những tấm bia này có kiểu dáng đặc biệt. Trán bia không bẹt như những tấm bia có cùng thời ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nét đục chạm hình rồng, hoa lá điển hình thế kỷ XVI.
Hệ thống tượng đáng quan tâm là pho Bà chúa, bộ Tam thế, A Di Đà Tam tôn có niên đại nửa sau thế kỷ XVII. So với hệ thống tượng Phật ở chùa Sùng Nghiêm (chùa Trăm Gian, huyện Chương Mỹ) thì hệ thống tượng ở chùa Thượng Mạo như có sự kế thừa phong cách của ngôi chùa nêu trên.
Ngoài các hạng mục kiến trúc chính, chùa Thượng Mạo còn có gác chuông, bên trong treo 2 quả chuông cổ. Một quả đúc vào năm Cảnh Hưng 2(1741) cao 1m, đường kính 50cm, một quả đúc vào ngày 16 tháng 2 năm Minh Mệnh 18 (1837).
Toà Tiền đường và Thượng điện làm theo kiểu chữ “đinh”. Những bộ vì ở đây làm theo kiểu “chồng rường”, bào trơn đóng bén nên ít có giá trị về mặt trang trí kiến trúc.
Trong những năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ, chùa là cơ sở của Trường C500 - Bộ Nội vụ. Các đồng chí Đỗ Mười, Trần Quốc Hoàn, Nguyễn Cơ Thạch và các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng đã về thăm và giảng dạy cho cán bộ chiến sĩ của lực lượng an ninh học tập tại đây.
Chùa Thượng Mạo đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1986./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02