Chùa Thiên Niên (quận Tây Hồ)
Chùa Thiên Niên thuộc làng Trích Sài, phường Bưởi, quận Tây Hồ, Hà Nội.
Theo truyền thuyết, chùa được xây dựng từ thời Lý Nam Đế (544 - 548) cho hai công chúa phụng lễ trụ trì. Dưới triều Lý, hai mùa xuân thu, chùa và miếu đều có lệ quốc tế, giao cho dân địa phương trông coi thờ phụng. Đến đời Lê Thánh Tông chia một nửa ruộng đất thôn Trích Sài cho các cung phi làm thái địa hưởng hoa lợi, đặt tên là Thiên Niên trang, lập miếu và điện cho các cung phi ở đó phụng thờ. Nhân trước miếu có chùa 8 tháp bèn dời đến chỗ đất cao hơn ở phía trên bờ hồ Tây và dựng lại chùa. Vì trang này gọi là Thiên Niên trang, nên chùa cũng gọi là Thiên Niên tự để thờ Phật và tu hành. Cuối đời Lê có quan thái bảo Đà Quốc Công sửa lại chùa và cúng ruộng, nay còn bia. Đến niên hiệu Thành Thái 5 (1893) trở về sau, dân làng mời nhà sư đến mở rộng phòng ở, sửa mới lại chùa, tô thêm tượng Phật, đúc lại chuông đồng.
Kiến trúc chùa gồm Tam quan, sân, vườn, Tam bảo, nhà Mẫu, nhà Tổ, tăng phòng, bếp và vườn tháp. Tam quan vẫn giữ dáng vẻ xưa, cửa giữa chiếu thẳng vào Tiền đường. Tiền đường là một nếp nhà 5 gian đầu hồi bít đốc. Các vì làm kiểu “chồng rường giá chiêng” vì nóc trang trí hổ phù, rồng, hoa lá bằng thủ pháp chạm khắc. Thượng điện gồm 4 gian. Nhà Tổ trước đây 3 gian nay chỉ còn nền móng. Nhà Mẫu cũng mới làm gồm 5 gian.
Chùa còn nhiều di vật có giá trị: 34 pho tượng tròn có niên đại từ thế kỷ XVIII đến XX, 6 hoành phi, 10 câu đối, 2 cửa võng, 2 nhang án, 1 khám gỗ, 5 ngai thờ, 1 chuông đồng, 1 lư hương đồng, 7 bia đá, bia đá có niên hiệu sớm nhất Vĩnh Thịnh 5 (1709).
Chùa đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1992./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02