Chùa Phù Xá Đông (huyện Sóc Sơn)
Chùa Phù Xá Đông hiện nay tọa lạc tại xã Phú Minh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội.
Chùa Phù Xá Đông gọi theo địa danh thôn Phù Xá Đông. Chùa có tên chữ là Kim Long tự (chùa Hưng Long).
Chùa Phù Xá Đông nằm về phía bắc thủ đô Hà Nội, cách trung tâm thành phố 30km.
Hiện nay chùa chưa tìm thấy những tư liệu ghi chép chính xác về niên đại khởi dựng, nhưng căn cứ truyền thuyết và những hiện vật còn lưu giữ trong chùa là: Một quả chuông đồng được đúc vào năm Minh Mệnh 4 (1823); trên câu đầu của Tiền đường có ghi dòng niên đại dựng thượng lương vào thời Thành Thái (1889 - 1907). Qua đây, có thể xác định vào năm Thành Thái, kiến trúc của chùa Hưng Long đã được trùng tu tôn tạo.
Như vậy, căn cứ nguồn tư liệu nói trên, chúng ta có thể nhận định: Chùa được khởi dựng từ lâu, đến năm Minh Mệnh 4 (1823) đúc chuông ca ngợi cảnh đẹp của chùa, đầu thế kỷ XX được trùng tu lại.
Trên quả chuông được ghi: “Từng nghe chuông là để làm vang tỏ âm thanh của trời mà đạt đến sự hanh thông của trời đất, chuông là để làm nổi lên cái đức của Phật và làm rõ ràng âm đức huyền diệu...”.
Chùa Phù Xá Đông được xây dựng trên một khu đất cao rộng ở phía tây nam của thôn. Ngoài phần kiến trúc, chùa còn có khuôn viên cây xanh bao quanh, tạo cảnh quan và sự thanh u tĩnh mịch nơi cửa thiền. Xung quanh là hệ thống tường bao kín, tách biệt với khung cảnh cuộc sống bên ngoài. Di tích gồm chùa chính hình chữ “đinh”, nhà Tổ, nhà Mẫu nằm phía sau chùa, xung quanh kiến trúc là khu vườn rộng và sân gạch trước sau.
Nhìn chung kiến trúc của chùa mang phong cách nghệ thuật dân gian truyền thống. Các trang trí trên kiến trúc tập trung chủ yếu trên các đầu bẩy, đầu con rường, cốn nách, thân xà, thân kẻ, câu đầu... với các đề tài khác nhau như: ván thực vật, ván xoắn, hoa, lá... với những đường nét thanh thoát, khoáng đạt.
Hiện nay, chùa Phù Xá Đông còn bảo lưu được một bộ di vật có giá trị lịch sử, văn hoá và nghệ thuật cao với nhiều loại hình và chất lượng khác nhau như: Bộ tượng tròn với 40 pho lớn nhỏ, 3 bức đại tự sơn son thếp vàng niên hiệu Tự Đức, Thành Thái. Một chuông đồng niên hiệu Minh Mệnh 4 (1823), cây nến đồng, bát hương đồng, lục bình vẽ lam...
Chùa Phù Xá Đông được UBND Thành phố Hà Nội xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2007./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02