Chùa Phụng Thánh (quận Đống Đa)
Chùa Phụng Thánh tên chữ là “Phụng Thánh tự” ở ngõ Cống Trắng, phố Khâm Thiên, phường Trung Phụng, quận Đống Đa, Hà Nội.
Chùa Phụng Thánh cũng như làng Phụng Thánh được lý giải bằng truyền thuyết rất xa xưa liên quan đến vương triều Lý (1009 - 1225).
Theo truyền thuyết, vào thế kỷ XII dưới triều Lý có một công chúa rất xinh đẹp, thường quan tâm đến đời sống của nhân dân và phong cảnh đất nước. Một hôm công chúa xin phép vua cha cho đi du ngoạn trên một chiếc thuyền. Khi thuyền đưa công chúa đến một cái hồ lớn thì gặp cơn giông, thuyền bị lật, công chúa bị chết đuối. Nhà vua sai quân lính vớt xác. Do công chúa đã làm nhiều việc thiện giúp dân nên được hoá Phật. Để tưởng nhớ công lao của công chúa, dân quanh vùng đã chọn một khoảnh đất ven hồ để xây miếu thờ. Sau đó dân làng lại đóng góp công sức xây dựng lên 3 gian nhà gỗ ở phía sau miếu để thờ Phật. Đó là tiền thân của di tích chùa Phụng Thánh.
Sau một thời gian tồn tại lâu dài, đến thời Tây Sơn, di tích nằm trong khu vực chiến trường Đống Đa, nên chùa bị huỷ hoại. Đến thời Nguyễn, chùa được phục hồi vào năm Ất Mão (1855) và năm Ất Sửu (1865). Đêm 26 - 12 - 1972, khu chùa chính lại bị bom Mỹ phá sập. Năm 1973 nhà sư Đàm Ánh trụ trì tại chùa đã tiến hành xây dựng lại chùa như hiện nay.
Chùa Phụng Thánh ngày nay được dựng trên một khu đất với khuôn viên rộng lớn. Chùa quay mặt về hướng nam, trông ra hồ nước rộng. Trước đây chùa có Tam quan, khu chùa chính, nhà Tổ, nhà ngang, sân gạch và khu vườn rộng bao quanh. Do sự phát triển khu dân cư, Tam quan chùa không còn, nên đường vào chùa là một lối nhỏ, cửa gỗ dẫn vào hành lang nhà Tổ và nhà Mẫu. Năm 2006 nhà sư Thích Đàm Ánh đã cho xây lại cổng Tam quan ở phía trước nhà Tam bảo.
Các bộ phận kiến trúc chùa Phụng Thánh được xếp đặt trên trục bắc - nam. Sau chùa chính là sân gạch vuông dẫn tới nhà Tổ, hai dẫy dải vũ nằm song song với Hậu cung chùa và sân gạch tới hiên trước nhà Tổ.
Chùa chính thờ Phật, trong chùa còn lưu giữ 29 pho tượng tròn, trong đó có 21 tượng hệ Phật điện, 8 pho tượng Mẫu, hai quả chuông đồng, đồ gốm sứ, đồ gỗ; các bức đại tự, câu đối sơn son thếp vàng, bia đá... Chùa vẫn bảo lưu được nhiều nét đẹp kiến trúc truyền thống, đó là sự hài hoà giữa kiến trúc và cảnh quan, giữa các bộ phận kiến trúc với nhau. Các pho tượng cổ có giá là những tác phẩm nghệ thuật điển hình thời Nguyễn.
Chùa Phụng Thánh được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1988./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02