Chùa Ngõ Bắc (Thị xã Sơn Tây)
Chùa Ngõ Bắc hiện nay tọa lạc tại xã Cổ Đông, thị xã Sơn Tây, Hà Nội.
Ngõ Bắc là một làng cổ thuộc xứ Đoài. Xưa, thôn Ngõ Bắc thuộc xã Triều Đông, tổng Tường Phiêu, huyện Tùng Thiện, phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây.
Chùa nằm về phía bên tả đình, giáp với toà Tiền bái nhìn cùng hướng với đình, gồm các hạng mục công trình như: Cổng chùa, Tiền đường, Thượng điện, nhà Mẫu, sân, vườn... Chùa chính kết cấu hình chữ “đinh”. Tiền đường là một ngôi nhà ngang với 3 gian 2 dĩ. Bộ vì đỡ mái được làm đơn giản thiên về bào trơn đóng bén. Toàn bộ điêu khắc nghệ thuật của chùa được tập trung vào hệ thống tượng. Tại chùa chính, ở vị trí cao nhất là bộ tượng ba pho Tam thế. Tượng ngồi thế kiết già trên đài sen, hai tay kết định ấn, đầu có những cụm tóc xoắn hình ốc, mặt tròn bầu, mũi dọc dừa mắt khép hờ nhìn xuống, tai chảy dài, áo tượng hai lớp. Lớp thứ hai là tượng A Di Đà gồm tượng đức Phật A Di Đà ở giữa, hai bên là nhị vị Bồ tát. Lớp thứ ba gồm Ngọc hoàng Thượng Đế ở giữa, bên tả có Nam Tào trông coi sổ sinh, bên hữu là Bắc Đẩu quản sổ tử gắn với sinh mệnh của con người. Lớp tượng cuối cùng là toà Cửu long và Thích Ca sơ sinh. Hiện nay chùa Ngõ Bắc còn lưu giữ được 3 pho tượng quý có niên đại thế kỷ XVII. Đó là tượng Phật Di Đà phát quang, một tượng Quan Âm ngồi trên đài sen và một tượng Quan Thế Âm. Đây là 3 pho tượng rất quý được làm từ gỗ mít.
Chùa Ngõ Bắc qua thời gian tồn tại của mình còn bảo lưu được một số di vật quý có giá trị: 1 bia đá hậu “Hậu Phật bi ký” niên đại Thành Thái thứ 16; 1 quả chuông có số đo cao 83cm, đường kính miệng 40cm; 1 bát hương sứ thời Nguyễn.
Chùa đã được UBND tỉnh Hà Tây xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2005./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02