Chùa Giang Xá (huyện Hoài Đức)
Chùa Giang Xá tọa lạc tại xã Đức Giang, huyện Hoài Đức, Hà Nội.
Chùa được dựng trên một thế đất cao, quay hướng bắc, nhìn ra cánh đồng rộng. Chùa có tên chữ là Bảo Phúc tự nhưng nhân dân thường gọi là chùa Giang Xá theo tên thôn của mình.
Theo truyền thuyết, chùa được xây dựng vào cuối thế kỷ VI với tên gọi Linh Bảo tự. Một vị thiền sư về đây trụ trì mang theo chú tiểu Lý Bí. Vốn tính thông minh, lại được pháp sư dạy dỗ chu đáo, Lý Bí đã chiêu mộ binh sĩ, lập bản doanh. Ngày 4 tháng 2 năm Nhâm Tuất (542) làm lễ tế Trời và phất cờ khởi nghĩa tại chùa Linh Bảo. Cuộc khởi nghĩa nhanh chóng đi đến thắng lợi, Lý Bí lên ngôi hoàng đế, xưng là Lý Nam Đế lập ra nước Vạn Xuân. Về sau, khi quân Lương trở lại xâm lược nước ta, Lý Bí lại lui về Giang Xá để bảo toàn lực lượng. Sau khi ông mất (548), nhân dân lập đền thờ ngay trên mảnh đất của chùa, còn ngôi chùa hiện nay là sự dịch chuyển vị trí ra đầu làng.
Chùa chính có kết cấu kiểu chữ “công”, tường xây hồi bít đốc, phía sau song song với chùa chính là nhà Tổ, nhà Mẫu, tăng phòng, nhà khách và nhiều công trình phụ trợ khác. Tiền đường chùa 5 gian với 6 bộ vì được làm theo kiểu “chồng rường”. Liên kết các vì kèo là hệ thống các xà ngang và xà dọc được bào trơn đóng bén, chỉ có ít các bộ phận chạm rồng, phượng và hoa lá... mang phong cách thời Nguyễn.
Trong Thượng điện có đầy đủ của hệ thống tượng gồm bộ tượng Tam thế, Di Đà Tam tôn, A Di Đà, Quan Thế Âm, Đại Thế Chí, Văn Thù, Phổ Hiền, rồi Di Lặc, Giám trai, Thổ địa... Hai bên của Thiêu hương còn có bộ tượng Thập điện Diêm vương, ngoài toà Tiền đường có tượng Khuyến thiện, Trừng ác, Đức Ông và Thánh Hiền và một số pho tượng khác.
Trong số các di vật như khánh đồng, bát hương đá, bát hương sứ, lọ hoa, đáng chú ý hơn cả là quả chuông chùa đúc năm Minh Mệnh thứ 3 (1822). Bài minh khắc trên chuông cho biết ngôi chùa trước đây vốn là một ngôi chùa lớn trong vùng, cuối thời Lê, loạn lạc liên miên lại không được chăm sóc nên chùa bị xuống cấp nghiêm trọng, di vật là quả chuông lớn cũng bị mất. Cho đến nay (thời Nguyễn) dâu bể đã qua, thanh bình trở lại, nhân dân đã hưng công để dựng ngôi chùa to lớn như ngày nay.
Chùa Giang Xá đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1991./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02