Chùa Đào Xuyên (huyện Gia Lâm)
Chùa Đào Xuyên có tên chữ là Thánh Ân tự, ở thôn Đào Xuyên, xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
Chùa được xây dựng từ khá lâu, theo bia ở chùa cho biết năm 1635 chùa đã được tu tạo và được sửa chữa nhiều lần. Lần sửa chữa vào năm Duy Tân 10 (1916), chùa đã được làm lại hoàn toàn. Chùa được kết cấu theo kiểu “nội công ngoại quốc”, có quy mô khá lớn. Chùa gồm Thiêu hương, Thượng điện, toà Tam bảo, nhà Tổ và các công trình phụ. Toà Tam bảo quay hướng đông nam, có kiến trúc kiểu chữ “đinh”. Tiền đường có 7 gian 2 dĩ (chái). Nhiều bộ phận được chạm khắc tinh tế.
Chùa còn giữ được pho tượng Quan Âm thiên thủ thiên nhãn (nghìn mắt nghìn tay) có niên đại thế kỷ XVI. Tượng bằng gỗ mít, cao 1,35m (không kể bệ tượng ngồi trên bệ sen hình lục giác nếu kể cả bệ thì cao 2,3m).
Tượng có 42 tay lớn và 610 tay nhỏ, 42 tay lớn chìa ra phía trước và xung quanh với nhiều động tác, hình dáng khác nhau, tay cầm vật báu, tay bắt quyết, không tay nào giống tay nào. Còn 610 tay nhỏ thì xếp thành nhiều lớp hai bên sườn và phía sau, xếp vào nhau như những nan quạt, tạo nên một quầng tròn phía sau tượng, như một vòng hào quang toả sáng quanh người. Đầu tượng đội mũ pháp sư, được trang trí những hạt tròn, sơn son thếp vàng óng ánh góp phần làm tăng thêm uy linh và đức độ của Phật Bà Quan Âm. Mặt tượng đầy đặn, đôn hậu, mắt lim dim nhìn xuống như đang tập trung tinh thần vào điều gì đó. Mũi tượng thẳng, má bầu, miệng nhỏ, tai dài đeo hoa, tóc chảy dài ra phía sau. Dáng mặt của tượng là một phụ nữ Việt Nam. Tấm áo cà sa khoác trên người chảy dài xuống hai bên lẫn trong các nếp áo. Tượng trong tư thế ngồi thiền định, thế “tham thiền nhập định” nhưng vẫn toát lên vẻ động của một tâm hồn sôi nổi. Những cánh tay sinh động với nhiều dáng, những nếp áo mềm mại chạy dài, phủ trên một thân hình cân xứng, nở nang... đã thể hiện sức sống của một con người có những nét gần gũi với bóng dáng hiền dịu của các cô gái nông thôn khoẻ mạnh. Tượng được tạc ngồi trên một toà sen do con rồng đội, nổi lên trên mặt biển sóng nhấp nhô. Toà sen cao 0,50m gồm 13 cánh sen chính, 13 cánh sen phụ và 20 cánh cách điệu, bố trí xen kẽ thành 2 lớp trên, dưới. Rồng được thể hiện với bộ mặt dữ tợn, những cánh tay gân guốc với những chiếc móng sắc nhọn, mắt lồi nhìn thao láo ra phía trước, mồm rộng, mũi to căng phồng (Rồng ở đây tượng trưng cho loài quỷ ma vương, thế lực đen tối). Cử chỉ đội toà sen của rồng biểu hiện sự quy phục Phật pháp. Về mặt thẩm mỹ, điều đó tượng trưng cho cái thiện và cái ác, góp phần làm tăng thêm vẻ nhân hậu, dịu dàng, thiện tâm và sự huyền diệt của Quan Âm. Bệ tượng cao 0,5m có mặt lục giác, được chia làm 3 phần, phần giữa thu hẹp. Trang trí lửa, sóng nước... Chính nhờ các trang trí này mà có thể đoán định tượng được tạo tác cuối thế kỷ XVI, nhiều tượng được tạo tác vào thế kỷ XVIII - XIX.
Chùa đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02