Chùa Cung Sơn (huyện Phúc Thọ)
Chùa Cung Sơn hiện nay thuộc xã Tích Giang, huyện Phúc Thọ, Hà Nội.
Chùa Cung Sơn còn có tên chữ là Hưng Thọ tự, thuộc thôn Cung Sơn, xã Tích Giang, huyện Phúc Thọ, cách trung tâm Thủ đô khoảng 40km về phía tây.
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chùa Cung Sơn còn là một cơ sở kháng chiến, là nơi nuôi giấu các cán bộ cách mạng, nơi cất giữ các tài liệu bí mật của cán bộ và du kích. Cũng chính nơi đây đã từng là nơi nấu cháo để cứu đói cho dân trong vùng vào năm 1945.
Theo truyền thuyết, chùa Cung Sơn được xây dựng từ lâu đời để thờ Phật. Dựa trên cơ sở các di vật và hạng mục kiến trúc còn lại, có thể xác định chùa có niên đại khởi dựng vào khoảng thế kỷ XVIII và đã được tu sửa nhiều lần vào thời Nguyễn.
Ngoài gác chuông và một số công trình kiến trúc phụ như: nhà Tổ, nhà khách, nhà ở của tăng ni, hạng mục chính của Cung Sơn có kiến trúc kiểu chữ “đinh”, gồm: Tiền đường và Thượng điện.
Gác chuông xây 2 tầng 8 mái, chia làm 5 gian, 4 hàng chân gỗ, vì nóc kiểu chồng rường - lối kiến trúc phổ biến thời Nguyễn (đầu thế kỷ XIX), ở hai đầu hồi xây hai cột trụ vuông vức.
Tiền đường được chia làm 5 gian, 2 dĩ, kết cấu kiến trúc theo hình thức 4 hàng chân gỗ với bộ vì nóc kiểu chồng rường. Hạng mục công trình này được làm bền chắc bào trơn đóng bén, hoạ tiết đốt trúc, lá lật được điểm xuyết ở đầu dư, kẻ, bẩy. Gian giữa toà Tiền đường treo nhiều hoành phi, câu đối bằng chữ Hán, ca ngợi cảnh Phật, cảnh chùa.
Toà Thượng điện được xây dựng và bố cục liên hoàn với toà Tiền đường bởi hệ thống kẻ góc. Hạng mục công trình này cũng thiên về bền chắc bào trơn đóng bén với các bàn thờ được xây bằng gạch cổ để bài trí tượng Phật. Hệ thống tượng Phật tại đây được bài trí thành 7 lớp.
Hiện vật còn lại của di tích khá phong phú: 38 pho tượng, 2 quả chuông đồng thời Tây Sơn, 1 bia hậu và nhiều di vật quý giá khác có niên đại vào thời Hậu Lê, Tây Sơn và Nguyễn.
Chùa Cung Sơn đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1993./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02