Đình, đền, chùa Yên Xá (huyện Thanh Trì)
Đình, đền, chùa Yên Xá đều được xây dựng trên đất thôn Yên Xá, xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 15km về phía tây.
Đình thờ con trai thứ của vua Lý Thánh Tông (1054 - 1072), đó là Hoàng tử Linh Lang. Hoàng tử Linh Lang vì có công đánh giặc nên khi hoá thân, vua đã phong tước là Đại vương và lập đền thờ.
Đình Yên Xá dựng trên một khu đất cao và rộng, giữa làng gồm có Phương đình, Đại đình và Hậu cung. Mặt trước đình là một ao sen rộng. Phương đình là một kiến trúc quy mô nhỏ, xinh xắn ở ngay phía trước toà Đại đình, hình vuông, xung quanh để trống với hệ thống chồng diêm tám mái. Các góc uốn quanh tạo đầu đao ngắn. Các góc mái tầng dưới được đắp nổi các hình rồng có thân uốn cong mềm mại, lưng rồng có hình vẩy nhọn, hình tia lửa. Đầu rồng quay ngược vào trong, mồm há to, mũi nở lớn, mắt lồi dữ tợn, bờm tóc được tạo bởi bốn hình đạo mác bay ra ngoài. Các góc mái tầng trên đắp nổi hình lá cách điệu xoắn tròn. Hai đầu bờ nóc đắp nổi hình kìm. Bên trong Phương đình được làm đơn giản, đề tài chủ yếu là hình hoa lá kết hợp với các đường chỉ soi, vân hình học đơn giản.
Toà Đại đình trước đây to đẹp nhưng bị hư hại nhiều, nên nhân dân trong vùng đã làm lại như hiện nay.
Bộ khung mái Hậu đình cũng được làm đơn giản.
Đền Yên Xá được xây dựng trên một khu đất rộng ven làng, kiến trúc xinh xắn ẩn mình dưới bóng cổ thụ tươi tốt um tùm. Đền kết cấu hình “chuôi vồ” gồm ba gian Tiền tế và một gian Hậu cung.
Tiền tế là một ngôi nhà hẹp lòng làm theo kiểu đầu hồi bít đốc. Tường hồi xây dựng theo kiểu tay ngai, phía trước có cột trụ biểu, đỉnh đắp trụ hình con nghê, phần lồng đèn hình tứ linh. Bờ nóc đắp bờ định, hai đầu hai trụ đấu. Đình và đền Yên Xá còn lưu giữ được 38 đạo sắc, đạo sắc sớm nhất là năm Bính Dần 1626, triều Lê Thần Tông, năm Vĩnh Tộ thứ tám.
Chùa Yên Xá có tên chữ là Thanh An tự, với quy mô kiến trúc vừa phải ở cạnh làng. Chùa được xây dựng từ lâu đời và đã qua nhiều lần tu sửa.
Tam quan chùa xây theo kiểu tam quan chồng dạng tháp. Toà Tam bảo gồm Tiền đường, Thượng điện cũng đã qua nhiều lần tu sửa nên ít giá trị. Trong chùa còn giữ được nhiều mảng chạm khắc đẹp. Hệ thống tượng Phật còn đầy đủ. Pho tượng Tam thế và tượng A Di Đà là những tượng đẹp có phong cách nghệ thuật cuối Lê, đầu Nguyễn.
Hội làng có rước kiệu thánh, tế, dâng hương, các trò vui mừng hội, mừng xuân mới như cờ người, hát ca trù...
Cụm di tích đình, đền, chùa Yên Xá đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02