Đình Yên Lạc (huyện Chương Mỹ)
Đình Yên Lạc thuộc địa phận xã Đồng Lạc, huyện Chương Mỹ, Hà Nội.
Yên Lạc là một ngôi đình cổ thuộc thôn Yên Lạc, xã Đồng Lạc, huyện Chương Mỹ, kết cấu kiến trúc theo kiểu chữ “đinh” bao gồm Đại bái và Hậu cung. Đại bái được cổ nhân xây dựng trên bốn hàng chân cột và các vì nóc theo kiểu chồng rường. Hạng mục công trình này dài 21,35m x 9,40m chia thành 5 gian. Vật liệu chủ yếu để xây dựng bằng gỗ lim, trong đó hệ thống cột cái có chu vi trung bình là 1,35m, cột quân 1,05m. Liên kết giữa cột cái, cột quân, cột hiên là các bức cốn chồng rường, chạm nổi tứ linh (long, ly, quy, phượng), tứ quý (tùng, cúc, trúc, mai), sơn thuỷ lâu đài.
Căn cứ vào thần phả và các đạo sắc phong cùng truyền thuyết của nhân dân địa phương thì đình Yên Lạc thờ thành hoàng là đức Chu Đạt, một trong những người đứng đầu cuộc khởi nghĩa chống lại ách đô hộ nhà Hán. Sự tích về vị thành hoàng Chu Đạt như sau: Xưa ở đất Lệ Đức, quận Cửu Chân có ông Chu Chính và người vợ là Tô Thị An, bẩm tính hiền lành, nhân hậu. Hai ông bà thường làm điều nhân nghĩa nên trời ngầm giúp và sinh được một người con trai. Hai ông bà đặt tên là Chu Đạt. Thuở nhỏ, Chu Đạt thiên tính thông minh lanh lợi, khi trưởng thành thì thông tường địa lý, văn chương, võ nghệ. Vì vậy, nhiều người trong vùng tìm đến tụ nghĩa cùng ông.
Lúc bấy giờ nhà Hán đô hộ nước ta. Thái thú Lưu Tháo tham tàn bạo ngược, khiến cho nhân dân khắp nơi oán giận. Chu Đạt đã dấy binh khởi nghĩa, các hào trưởng, lạc tướng và nhân dân theo ông rất đông. Cuộc khởi nghĩa nhanh chóng lớn mạnh, đánh đuổi Thái thú nhà Hán giành độc lập cho nước nhà. Gần một năm sau, nhà Hán mang 8 vạn quân sang đàn áp cuộc khởi nghĩa. Năm 157 sau Công nguyên, Chu Đạt đem quân về vùng Chương Đức (tức Chương Mỹ ngày nay) giao chiến với giặc. Đến ngày mùng 5 rạng sáng ngày 6 tháng 11 năm Đinh Dậu, trước thế giặc mạnh, ông đã dũng cảm chống trả và hy sinh. Nhân dân Yên Lạc đã mai táng và lập đền thờ ông. Các đại sau đều sắc phong cho nhân dân địa phương để phụng thờ.
Sau thất bại của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, phong trào yêu nước của nhân dân lại bùng lên, chống lại ách đô hộ của nhà Hán. Vì thế, có thể xem cuộc khởi nghĩa của Chu Đạt là một điển hình về tinh thần độc lập tự chủ của nhân dân ta. Đình Yên Lạc đã ẩn chứa trong mình những huyền tích về người anh hùng dân tộc trong buổi bình minh dựng nước.
Đình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1988./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02