Đình Vo Trung (quận Long Biên)
Đình Vo Trung thuộc địa phận phường Phúc Lợi, quận Long Biên, Hà Nội.
Đình Vo Trung hiện toạ lạc tại phường Phúc Lợi, quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Ba làng Đông, Thượng, Trung trước cùng một làng Nông Vụ, có tên nôm là làng Vo.
Các nguồn tư liệu Hán - Nôm gồm thần tích, sắc phong, hoành phi, câu đối... cho biết, đình Vo Trung thờ “Tứ vị Thánh Nương” - các vị thần bảo trợ cho những người dân miền sông biển được bình yên trước sóng gió. Truyền thuyết kể lại rằng: Cửa Càn Hải (Cửa Cờn), nơi sông Hoàng Mai đổ ra biển, thuộc xã Phương Cần, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, thời Trần kiêng huý chữ “Càn” đổi thành Cần Hải. Cuối niên hiệu Trung Hưng (1278 - 1279) quân Tống bị quân Mông - Nguyên đánh tan ở Nhai Sơn, vua Tống Bính Đế đem gia quyền và bề tôi quân lính tuỳ tòng hơn 800 người lên thuyền trốn ra biển. Thế cùng lực tận, lại bị quân giặc đuổi theo rất gấp, vua tôi nhà Tống phải nhảy xuống biển tự tử. Tử thi Thái hậu họ Dương và các nàng công chúa trôi dạt vào Cửa Cờn ở huyện Quỳnh Lưu, sắc mặt vẫn hồng hào như người sống. Dân chài bản xã thương xót lo liệu chôn cất, dựng thảo am để thờ. Phàm những ai khi vào lộng ra khơi, dân chài lưới hoặc làm nghề chở thuyền biển thường đến cầu khấn ở đền. Khi vua Trần Anh Tông đem quân đi đánh Thành, qua Cờn chiêm bao thấy một nữ Thần đến khóc lóc nói với vua rằng: “Thiếp là cung phi nhà Triệu Tống, bị giặc bức bách, lại gặp sóng gió, trôi dạt đến đây. Bấy lâu nay thiếp được Thượng Đế cho làm thần biển. Nay bệ hạ đem quân đi chinh phạt, thiếp xin theo giúp lập công”. Vua cho gọi các bô lão đến hỏi sự thực, làm lễ kính tế rồi lên đường. Sóng yên biển lặng, quân vua tiến đến thành Chà Bàn được thắng lớn. Khi trở về, vua sai Hữu ty lập đền thờ bốn mùa cúng tế, phong làm “Đại Càn quốc gia Nam Hải Tứ vị Thánh Nương” (sử ghi sự việc vào tháng 6 năm Long Hưng thứ 20, tức năm 1313. Sau vua Lê Thánh Tông đi đánh Chiêm Thành (1469), qua Cửa Cờn có vào cầu đảo ở đền cũng được thắng lớn, khi về thuyền ngự qua cửa biển, chợt có giông gió nổi lên, buồm thuyền theo gió quay lại trước đền. Vua bèn hạ lệnh cho tu sửa đền miếu, gia phong phẩm vật cho thần, địa danh chỗ thuyền quay lại đó từ đây được gọi là xã Hồi Chu.
Sự tích thần Cửa Cờn còn được chép trong Việt điện u linh và Lĩnh Nam chích quái có một vài dị biệt, nhưng chỉ nói hoàng hậu vợ vua Tống với 2 con gái. Hoàng Việt nhất thống địa dư chí ghi thêm một bà nhũ mẫu. Đình Vo Trung nguyên trước kia nằm phía ngoài đê sông Đuống, cách vị trí hiện nay khoảng 300m về phía đông bắc. Do hàng năm, liên tiếp xảy ra thiên tai, lũ lụt nên năm 1994 dân làng di chuyển vào vị trí trong đê, bên phải chùa Bảo Khám. Năm 2004, thông qua việc trùng tu di tích một lần nữa dân làng lại dịch chuyển ngôi đình về vị trí hiện nay. Các bộ phận cấu thành di tích bao gồm: Một khoảng sân nhỏ lát gạch Bát Tràng. Phía sau sân là khu thờ tự gồm: Tiền tế và Hậu cung. Các kiến trúc này được khuôn lại trong hệ thống tường bao.
Hậu cung của đình là một nếp nhà 3 gian chạy ngang. Chính giữa Hậu cung xây bệ gạch cao làm ban thờ thành hoàng làng với tượng Thánh Mẫu hậu được đặt trang trọng trong khám thờ chạm rồng chầu mặt trời, hoa dây của nghệ thuật thế kỷ XIX. Phía ngoài khám được bài trí 3 pho tượng gồm: 2 công chúa và nàng thị nữ.
Đình Vo Trung hiện còn bảo lưu được bộ sưu tập di vật văn hoá có giá trị lịch sử. Trong đó, 10 đạo sắc phong của 3 triều đại Lê - Tây Sơn - Nguyễn có giá trị đặc biệt hơn cả, sớm nhất có đạo sắc niên hiệu Chính Hoà thứ 4 (1683), Quang Trung thứ 4 (1791), Minh Mệnh thứ 2 (1821), 2 đạo sắc niên hiệu Thiệu Trị thứ 4 (1844), Tự Đức thứ 3 (1850), Tự Đức thứ 33 (1880), Đồng Khánh thứ 2 (1887), Duy Tân thứ 3 (1909) và Khải Định thứ 9 (1924).
Đình Vo Trung đã được Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội quyết định xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 2004./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02