Quán Vĩnh Lộc (huyện Thạch Thất)
Quán Vĩnh Lộc thuộc địa phận xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội.
Quán Vĩnh Lộc đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1991.
Quán được xây dựng đầu thế kỷ XVII trên một khu đất đẹp, bằng phẳng, cao ráo cạnh làng. Quán có kiến trúc kiểu chữ “đinh” gồm Tiền tế và Hậu cung, trông về hướng nam, mặt tiền có ao rộng tạo cảnh quan thoáng mát cho di tích. Nhà Tiền tế gồm 5 gian, xây trên nền cao tam cấp. Tường xây đá ong, đầu hồi bít đốc, tay ngai. Nét độc đáo của quán là nhà Tiền tế tạo thành hai nấc, gian giữa thấp xuống 0,3m so với các gian bên. Mặt tiền ba gian giữa làm cửa bức bàn, bộ vì gian giữa làm kiểu thượng giá chiêng, hạ kẻ chuyền. Bộ vì gian bên làm kiểu thượng chồng rường, hạ kẻ, bẩy. Bẩy hiên tạo tác hình đầu rồng chạm trúc hoá long.
Nhà Hậu cung 3 gian, nối liền với Tiền tế, xây tường đá ong, mái lợp ngói mũi hài to bản, hình bầu, cong như cánh sen. Hai góc nhà phía sau Hậu cung tạo thành đầu đao cong. Các bộ vì hậu cung làm kiểu thượng giá chiêng, hạ kẻ suốt và chồng rường, có đấu đệm và bẩy. Nhà Tiền tế và Hậu cung có các mảng chạm khắc gỗ hình rồng chầu là chủ yếu.
Hiện vật quán Vĩnh Lộc khá phong phú, gồm hương án, sập gỗ, ngựa, cuốn thư, đại tự, ngai thờ, kiệu... Quán còn giữ được tấm bia đã niên hiệu Cảnh Hưng thứ 5 (1744) và một bia niên hiệu Tự Đức thứ 35 (1882). Bia Tự Đức lớn, ghi về nghề rèn truyền thống của làng. Đặc biệt trong Hậu cung có thờ một hòn đá trắng tượng trưng cho bầu thai sinh ra 3 vị thành hoàng. Quán Vĩnh Lộc còn giữ được 27 đạo sắc phong, đạo sắc sớm nhất có niên hiệu Cảnh Hưng 44 (1783).
Quán Vĩnh Lộc thờ 3 vị thần hiệu Nam Hải đại vương, tên là Vũ Vượng, Vũ Chiêu và Vũ Huân. Theo thần phả thì thân sinh ba vị thần là Vũ Tự Diễn, người Nam Nhuế, huyện Thanh Lâm, phủ Nam Sách, trấn Hải Dương. Sau khi vợ mất, ông đưa ba người con từ Hải Dương đến ở chùa Phú Ổ, huyện Thạch Thất. Ông Vũ Tự Diễn đã mở trường dạy học, truyền dạy nghề thuốc ở trang Vĩnh Lộc. Khi giặc Minh tới chiếm nước ta, ba ông Vũ Vượng, Vũ Chiêu, Vũ Huân đã tập hợp 200 binh dân ở chùa Sài Sơn đợi thời cơ. Được tin Lê Lợi khởi nghĩa, ba anh em họ Vũ liền tiếp tục chiêu mộ thêm dân binh tham gia cuộc kháng chiến chống quân Minh. Sau chiến thắng, ba ông được nhà vua ghi công trạng, cho về trông coi hưởng lộc ở các trang Phú Ổ, Hữu Bằng, Vĩnh Lộc huyện Thạch Thất. Sau ngày các ông mất, dân các trang trên đã lập đền, quán, thờ làm phúc thần. Hằng năm dân làng Vĩnh Lộc mở hội tưởng nhớ ba vị thần họ Vũ vào ngày mùng 7 tháng giêng âm lịch, có tổ chức rước kiệu từ đền ra đình. Dân làng thường gọi ba ông là Tam vị Nam Hải đại vương./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02