Đình Trường Xuân (huyện Thanh Oai)
Di tích đình Trường Xuân thuộc địa phận xã Xuân Dương, huyện Thanh Oai, Hà Nội.
Xưa đình Trường Xuân thuộc xã Trường Xuân, tổng Tuyền Cam, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam Thượng. Đình là nơi phụng thờ Hùng Trấn Uy Linh Trung Quốc, huý là Tĩnh; Hùng Trấn Đỗ Lai, huý là Dược; Hùng Lang, huý là Đống và phối thờ đức thánh bà Tiên Dung xuất thế bảo quốc an dân tôn thần công chúa. Tam vị thành hoàng đều là con của Hùng Nghị Vương (tức vua Hùng thứ 17). Ba ông là người có công trấn giữ vùng Trường Xuân, Thị Nguyên, trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm bảo vệ nhà nước Văn Lang.
Từ trên mặt đê sông Đáy nhìn xuống, ngôi đình ẩn hiện dưới những tán cây cổ thụ với dáng vẻ bề thế. Đình quay hướng đông, kết cấu theo kiểu chữ “nhị” gồm Đại bái, Hậu cung, Nghi môn, Tả hữu mạc...
Đại bái là công trình kết cấu theo hình chữ nhật gồm 5 gian 2 chái, dài 18,55m, cao 5,6m, tay ngai hồi bít đốc. Trên nóc đắp lưỡng long chầu nguyệt, các bờ dải đều có các con vật linh điểm xuyết. Vào bên trong, hệ thống cột cái cao 4,8m, cột quân cao 3,35m. Các bộ vì làm theo kiểu “chồng rường”, nối giữa cột cái ra cột quân là các bức cốn chạm khắc đề tài tứ linh, hoa lá, đấu kê chạm cánh hoa sen, hươu... rất sinh động. Toà Hậu cung kiến trúc theo kiểu “chồng diêm” tường gạch. Các bộ vì ở đây làm tương tự như Đại bái. Nhìn chung, các hạng mục kiến trúc chính của đình Trường Xuân mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn, cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.
Hiện tại, đình còn giữ được nhiều bức đại tự, khảm trai nổi có đề các chữ Hán như: Trạc trạc quyết linh (rất linh thiêng); Chúc thánh cung (chúc thọ đức thánh); Tam linh quyến (ba đức thiêng giúp dân); Sơn nhạc giáng thần (thần núi giáng hạ); Giáng phúc khổng dân (Chúc phúc muôn người); Đức duy ân (đức lớn của thần); Đức phối thiên địa (Đức phối hợp trời đất)... Ngoài các bức hoành phi câu đối ra, đình Trường Xuân còn bảo tồn 3 cỗ long ngại bài vị sơn son thếp vàng, tay ngai đầu rồng, đế và thân trang trí rồng, phượng, hoa cúc mãn khai; 1 bộ bát bửu, 10 đại đao, 3 bát hương gốm Thổ Hà, 1 chuông đồng thời Nguyễn.
Hằng năm, làng mở hội vào tháng 3 âm lịch.
Đình Trường Xuân đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1989./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02