Đình Trạch Bái (huyện Ứng Hòa)
Đình Trạch Bái thuộc địa phận xã Hoà Lâm, huyện Ứng Hòa, Hà Nội.
Theo sách “Các xã tổng trấn danh bị lãm”, thôn Trạch Bái xưa thuộc tổng Trầm Lộng, huyện Sơn Minh, phủ Ứng Thiên, trấn Sơn Nam Thượng. Tháng 10 năm 1948, ba xã Lê Lợi, Lạc Long và Cống Khê hợp nhất và lấy tên là xã Lam Sơn để ghi nhớ cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của Lê Lợi chống lại nhà Minh. Năm 1967, xã Lam Sơn đổi tên thành xã Hoà Lâm.
Theo thần phả còn được lưu giữ tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm do Đông các Đại học sĩ Nguyễn Bính phụng soạn năm Hồng Phúc thứ nhất (1572) nói về thân thế và hành trạng của ngài như sau: Vào thời Hùng Vương thứ 18, tại làng Cổ Pháp, huyện Siêu Loại, phủ Thuận Thành, đạo Kinh Bắc có ông Vương Vượng, vợ là Trần Thị Đức. Hai ông bà sinh con trai, đặt tên là Ngôn. Sau này anh thanh niên Ngôn giỏi võ nghệ đã góp phần đánh thắng quân xâm lược nước Văn Lang. Anh lấy vợ là Lãng Lang quê ở làng Hoà Chanh. Đến năm 70 tuổi Vương Ngôn qua đời. Vua ban sắc phong cho ông là Nhất phong Thiên cương Linh Ứng Đại vương. Ban cho làng Trạch Bái, Dương Khê cùng các thần tử về Kinh thành cung nghênh mỹ tự về lập cung miếu để thờ.
Đình Trạch Bái có kết cấu kiến trúc chữ “đinh” gồm Nghi môn, Đại bái, Trung cung, Hậu cung. Nghi môn có kết cấu theo phong cách truyền thống với ba lối đi chính, gồm hai trụ biểu lớn và hai trụ biểu nhỏ. Toà đại bái đình Trạch Bái có kết cấu 5 gian, tường hồi bít đốc, hai mái chảy lợp ngói ri. Vào bên trong, Đại bái được chia thành các gian với kết cấu bộ vì đỡ mái trên hai hàng chân chốn cột và được làm theo kiểu tương đối giống nhau theo một kiểu thức. Hai bộ vì gian giữa và gian bên làm theo kiểu “kẻ chuyền giá chiêng”; hai bộ vì gian áp hồi được làm theo kiểu thức “vì kèo” đơn giản. Tại gian giữa Đại bái treo bức hoành phi: Tối linh từ, bên dưới đặt một hương án sơn son thếp vàng, bên trên đặt bát hương, bộ đỉnh đồng và một số đồ thờ tự khác như đôi hạc gỗ, bộ bát bửu... Nối từ gian giữa là tòa Hậu cung, tạo cho ngôi đình có kết cấu kiến trúc chữ “đinh” gồm một gian nhà dọc, bên trong xây cuốn vòm gôtích theo phong cách phương Tây. Trong cùng đặt long ngai bài vị đức thánh và một số đồ thờ tự như mâm bồng, bát hương, ống hương...
Đình Trạch Bái đã được Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Tây xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2008./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02