Đình Thế Trụ (huyện Quốc Oai)
Đình được gọi theo tên địa danh của làng Thế Trụ, nay thuộc xã Nghĩa Hương, huyện Quốc Oai, Hà Nội.
Thế Trụ trước là ấp Hoa Trụ, trang Nghĩa Bang. Thời Lê thuộc tổng Thạch Thán, huyện Yên Sơn, phủ Quốc Oai, trấn Sơn Tây, sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 thuộc huyện Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây.
Di tích nằm ở phía tây nam làng, cách trung tâm Hà Nội chừng 25km về phía tây. Từ Hà Nội theo đường cao tốc Láng - Hoà Lạc qua thị trấn Quốc Oai, hỏi vào đường đi Thạch Thán, chừng 4km là tới.
Đình nhìn ra cánh đồng, phía sau có ngôi nhà cổ, bên trái là văn chỉ thờ Trạng nguyên Nguyễn Trực. Đình có cấu trúc chữ “nhị”, ngoài là Đại bái trong là Hậu cung.
Nhà Đại bái gồm 3 gian 2 dĩ dài 14,8m, rộng 8,50m, kết cấu bởi 4 hàng chân gỗ với vì nóc kiểu giá chiêng chồng rường con nhị. Hệ thống cột đình khá cao. Cột cái cao 4,01m, cột quân cao 2,90m, trên các đầu dư đều chạm nổi đầu rồng, miệng ngậm hạt ngọc, trên các kẻ, bẩy chạm nhiều hoạ tiết hoa lá. Nhà Đại bái hiện tại được xây dựng vào thời Nguyễn, nhưng vẫn còn một số dấu tích thời Lê như một hoạ tiết hình rồng có đuôi mập, khoẻ mang phong cách rồng thế kỷ XVIII.
Hậu cung thờ hẹp hơn Đại bái, nằm song song với Đại bái: dài 6,20m, rộng 4,20m. Phía trước có hai cột trụ đỡ đầu đao, giữa có khám thờ, trên cùng là bài vị long ngai. Trên các bài vị có dòng chữ Hán ghi mỹ tự thành hoàng làng là “Đương cảnh Thành hoàng Thuỷ Hải công chúa tế hoả ngự tinh, linh thông ứng quốc, bảo hữu an dân”, nghĩa là “Vị Đương Cảnh Thành hoàng là Thuỷ Hải công chúa, từng trừ hoả tai, linh thiêng ứng nghiệm giúp nước yên dân”.
Nhà Đại bái và Hậu cung đình Thế Trụ không phải dạng “chuôi vồ” thường gặp mà là hai toà kiến trúc tách rời nhau. Nối giữa toà Đại bái và Hậu cung là một sân rộng. Toà Hậu cung này không rõ được xây dựng từ khi nào, song chắc chắn nó có trước hoặc đồng thời với thời kỳ xây dựng nhà Đại bái vào khoảng thế kỷ XVIII.
Đình thờ vị thuỷ thần là công chúa Thuỷ Hải, xuất hiện vào cuối thời Hùng Vương, thần linh ứng giúp dân giúp nước trừ hạn hoạ, được nhiều nơi ven sông đáy phụng thờ. Tương truyền thần thường biểu hiện, âm phù, giúp Hai Bà Trưng đánh giặc.
Cùng với văn chỉ và chùa làng, đình Thế Trụ khá khang trang, tạo thành một quần thể kiến trúc quy mô, lộng lẫy, tôn thêm vẻ đẹp của làng. Đình Thế Trụ là một di tích lịch sử văn hoá, đồng thời đây cũng là một di tích lịch sử cách mạng, nơi đây đã từng là cơ sở kháng chiến, là nơi cố chủ tịch nước Tôn Đức Thắng và Đại tướng Võ Nguyên Giáp làm việc trong lúc chỉ đạo kháng chiến chống Pháp.
Đình đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1995./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02