Đền Tây Xá (huyện mê Linh)
Đền Tây Xá thuộc thôn Tây Xá, xã Hoàng Kim, huyện Mê Linh, Thành phố Hà Nội.
Đền được xây dựng trên một khu đất cao ráo, thoáng mát, xung quanh là khu dân cư thôn Tây Xá đông đúc trù phú, kế tiếp từ bao thế hệ đã cùng nhau xây dựng và bảo vệ làng xóm, quê hương. Đền được xây dựng vào khoảng thế kỷ XIX quay theo hướng tây nam, kiến trúc kiểu chữ “đinh” gồm 2 toà: Tiền tế và Hậu cung.
Toà Tiền tế đền Tây Xá gồm 5 gian 2 chái. Kiến trúc của toà Tiền tế làm theo kiểu chồng rường hạ bẩy, cột và các vì kèo bào trơn, gia cố cẩn thận theo mực thước chính xác, phía trước có 3 ô cửa chính, ngoài hiện có 2 cột trụ xây gạch hình vuông, xung quanh được xây tường gạch chắn, mái lợp ngói âm.
Toà Hậu cung của đền gồm 3 gian dài kiến trúc chồng rường hạ bẩy. Theo thần tích, đền Tây Xá thờ 3 vị là: nàng Ả, nàng Lã và nàng My (Ả Nương, Lã Nương, Mỵ Nương) là những tướng lĩnh đã giúp Hai Bà Trưng đánh giặc giữ nước trong những năm đầu Công nguyên. Tuy quy mô kiến trúc không đồ sộ, song đền Tây Xá còn lưu giữ được nhiều bức chạm trổ trên các cốn mê, cốn nách, xà rồng với các đề tài: long, ly, quy, phượng, hoa lá, mây cụm, sông nước phản ánh tư duy sáng tạo, đôi bàn tay tài hoa của các nghệ nhân thời Nguyễn cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX.
Đền Tây Xá nằm trong hệ thống di tích thờ các tướng lĩnh tham gia cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng thời kỳ đầu Công nguyên trên vùng đất Mê Linh. Với cảnh quan đẹp ven sông, đền là một địa điểm thuận lợi giúp cho việc tham quan, nghiên cứu, giáo dục truyền thống.
Đền Tây Xá đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1993./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01