Đình Tây Mỗ, đền Am (quận Nam Từ Liêm)
Đình Tây Mỗ, đền Am thuộc phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội.
Đình Tây Mỗ thờ thần Long Hải đại vương. Bên trái đình thờ Ả Lã Nàng Đê là tướng của Hai Bà Trưng.
Đình Tây Mỗ có kiến trúc hình chữ “nhật”, quay hướng tây nam. Bộ vì mái làm kiểu “thượng chồng rường chá chiêng hạ kẻ”, đặt trên 6 hàng chân. Ở gian giữa của Đại bái có xây một bức tường ngăn tạo thành Hậu cung, hai bên Hậu cung còn 2 gian vẫn thông với Đại bái phía trước. Trên toàn bộ các kết cấu kiến trúc được chạm khắc dầy đặc đề tài tứ linh, tứ quý... có phong cách nghệ thuật từ đầu thế kỷ XIX, XX.
Đền Am nằm ở phía tây của làng, khu vực cánh đồng Mả. Theo thần tích đền được dựng để thờ Phúc Vương Tranh là con trai thứ 6 của vua Lê Thánh Tông. Là người có tài cao, học rộng, đức độ, khi mất được rước về đóng ở quê mẹ xứ đồng Hạnh Hoa Khê, trên mộ có dựng bia đá, nay đã mòn hết chữ.
Đền quay hướng đông, ở đầu làng xứ Hạnh Hoa thông ra phía ngoài là cổng mái cong, bên trong có vườn cây cổ thụ xum xuê. Trước đền có một bình phong xây chắn, trên các đầu cột xây trụ lồng đèn. Ngoài bình phong là ao nước rộng, nhiều cây si cổ thụ đổ bóng và tua xuống mặt nước bổng bềnh rất gợi cảm. Từ bình phong vào đền qua một sân nhỏ. Kiến trúc của đền đơn giản, cửa bức bàn. Phía trước đền có hai trụ biểu ở hai cánh gà. Trên đầu mỗi trụ đắp một hình nghê ghép mảnh sứ hoa lam, hai nghê chầu đầu vào nhau. Ba mặt của trụ đề câu đối bằng chữ Hán. Mái đều lợp bằng ngói ta. Xung quanh xây bằng tường gạch.
Nhìn vào bố cục kiến trúc như trên ta thấy nếu như đền Tây Mỗ còn giữ được dáng vẻ của kiến trúc nghệ thuật thế kỷ XIX thì kiến trúc đền Am muộn hơn nhiều.
Cách bài trí: Ngoài Tiền tế là không gian sinh hoạt và nơi thực hành nghi lễ tế thần. Bên phải có ngai thờ Võ, ban bên trái đặt Long ngai thờ Văn. Trong Hậu cung phía trước đặt ngai thờ bá quan. Trong cùng là ngai thờ Phúc Vương Tranh. Hàng năm làng làm lễ tế Vương vào ngày giỗ mùng 6 tháng tám âm lịch.
Đình Tây Mỗ và đền Am đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1992./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01