Đình Sơn Quyết Hạ (huyện Chương Mỹ)
Đình Sơn Quyết Hạ thuộc xã Đông Sơn, huyện Chương Mỹ, Hà Nội.
Đình Sơn Quyết Hạ nhìn về hướng đông nam Quốc lộ 6, toạ lạc trên thế đất “Tam thuỷ giao lai”, tức ba ngọn nước giao hoà với sông Tích, dòng Bồ Đơi, dòng Cống Đế hướng vào đình. Đây là một địa danh khá đông đúc bởi có sự hiện diện của chợ Gốt bên trái.
Ngôi đình gồm hai hạng mục chính gồm Đại bái và Hậu cung, kết cấu theo kiểu chữ “nhị”. Toà Đại bái dài 13m, rộng 4,70m được chia thành 5 gian. Đây là một hạng mục kiến trúc thời Nguyễn, vì nóc được cổ nhân tạo tác kiểu chồng rường truyền thống. Đáng chú ý là các bức cốn chạm trổ theo các tích “Long ngư hý thuỷ” và các linh vật như phượng, nghê, long, mã... và tùng, mai, cúc, trúc.
Hậu cung được dựng theo kiểu hai tầng bốn mái. Với lối kiến trúc này tạo cho Hậu cung đình cao hẳn so với đại bái để tăng thêm phần nguy nga, lộng lẫy. Hậu cung là nơi bài trí các di vật như long ngai, bài vị, hoành phi, câu đối và nhiều đồ tế tự khác.... Trong số các di vật ấy, đặc biệt chú ý là bức hoành phi đề bốn chữ Hán: “Ngũ vị thành chương”, ca ngợi công đức của 5 vị Thành hoàng.
Cuốn Thần phả do Hàn lâm viện Đông các Đại học sĩ Nguyễn Bính phụng soạn vào năm Hồng Phúc nguyên niên (1572), sau đó được Quản giám bách thần tri điện Hùng lĩnh thiếu khanh Nguyễn Hiền phụng tả vào năm Vĩnh Hựu thứ 3 (1737) còn ghi lại thì đình Sơn Quyết Hạ thờ ngũ vị Thành hoàng là năm anh em ruột - người giúp Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn đánh giặc Nguyên-Mông vào thế kỷ XIII. Chuyện kể rằng: Ngũ vị thành hoàng vốn là con của bà Phạm Thị Long, quê ở làng Phù Đổng, huyện Tiên Du, phủ Từ Sơn. Đương thời thấy phong cảnh trang Sơn Quyết Hạ hữu tình, bà bèn ở lại đây sinh cơ lập nghiệp và sinh được 5 người con trai. Bà đặt tên con là Uy Minh, Uy Nghĩa, Uy Lễ, Uy Trí và Uy Dũng. Các con lớn lên trong sự đùm bọc của người mẹ hiền và dân làng trang Sơn Quyết.
Khi quân Nguyên Mông sang xâm lược nước ta, vua Trần sai sứ giả tìm người hiền giúp nước. Năm ông bàn với nhân dân trong trang và chiêu tập hơn 50 trai tráng theo Trần Hưng Đạo. Thấy các ông là người có tài thao lược, Hưng Đạo Vương phong cho các ông làm Tiên phong kéo quân về đánh giặc ở Bạch Đằng. Tại đây, ông cùng các tướng nhà Trần giết được tướng giặc là Ô Mã Nhi. Đất nước thanh bình, năm ông trở về chung sống với nhân dân và hoá tại đây. Để tỏ lòng biết ơn với các vị có công giúp nước, nhân dân trang Sơn Quyết đã lập đền thờ để tỏ lòng thành kính với năm ông.
Ngày nay, nhân dân trong vùng vẫn quen gọi đình Sơn Quyết Hạ là đình Sơn Quyết và ngôi đình này vẫn có ý nghĩa sâu sắc đối với vùng bán sơn địa này.
Ngôi đình này đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1991./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01