Đình Rùa Thượng (huyện Thanh Oai)
Đình Rùa Thượng thuộc xã Thanh Thùy, huyện Thanh Oai, Hà Nội.
Đình Rùa Thượng ở ngay giữa làng trên một thế đất cao thoáng, phía trước có hồ bán nguyệt cách đình Rùa Hạ không xa.
Đình Rùa Thượng thờ Thành hoàng là An Duy đại vương thượng đẳng thần. Ngài là anh hùng văn hoá, tạo dựng và bảo vệ làng xã, mang lại sự yên bình cho cư dân nông nghiệp. Cũng như đình Rùa Hạ, Thành hoàng An Duy cũng được nhân cách hoá thành vị thần có quyền năng, tham gia, phụ giúp Phù Đổng Thiên Vương đánh đuổi giặc Ân, bảo vệ đất nước. Về sau, ngài thường âm phù giúp các triều đại phong kiến chống giặc và trợ giúp dân lành. Nhiều nơi đã tôn ngài làm Thành hoàng làng, người bảo trợ cho cuộc sống nhân dân.
Hiện tại, đình Rùa Thượng có kết cấu theo kiểu chữ “đinh” gồm Đại bái và Hậu cung. Phía trước ngôi đình là Nghi môn làm theo kiểu trụ biểu với một lối đi chính và hai cửa phụ đã bưng kín để đắp đôi ngựa chiến. Đỉnh trụ biểu lớn đắp đôi nghê chầu, một linh vật mang ý nghĩa kiểm soát tâm linh của khách hành hương vào lễ thánh, dưới là mặt sập hổ phù ngậm chữ “thọ”. Hai cửa phụ làm kiểu 2 tầng 8 mái mang ý nghĩa dịch học, các con kìm bờ nóc có đuôi xoắn bắt nguồn từ thuỷ quái cầu hồn nước.
Đại bái là ngôi nhà ngang 5 gian, các bộ vì được làm thống nhất theo kiểu “giá chiêng”, trên trang trí văn xoắn và hoa lá cách điệu. Đầu dư ở bộ vì giữa là rồng đội quá giang, đuôi bên kia chạm hoa lá. Bốn cốn, ván mê chạm tứ linh, long cuốn thuỷ. Mặt bên chạm tích “Bá Nha - Chung Tử Kỳ”. Bộ vì nóc, bộ vì sát đốc chạm hoa văn chữ triện, bẩy hiên cùng tàu lá mái chạm tứ linh và tứ quý.
Các bộ vì Hậu cung được làm theo kiểu “quá giang trốn cột”, các bộ vì này chủ yếu được bào trơn đóng bén. Nơi đây, bài trí hương án, nơi tôn nghiêm nhất đặt bộ long ngai bài vị Thành hoàng. Bộ long ngai bài vị này có phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX, XX.
Đình Rùa Thượng đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01