Đình Rùa Hạ (huyện Thanh Oai)
Đình Rùa Hạ thuộc xã Thanh Thùy, huyện Thanh Oai, Hà Nội.
Theo thuyết phong thuỷ, hai làng đều nằm trên khoảnh đất hình con rùa nên có làng Rùa Hạ và Rùa Thượng.
Thời thuộc Pháp, hơn hai phần dân cư của làng Rùa Hạ theo đạo Thiên Chúa nên ngôi đình đã chuyển từ trong làng ra thành hai không gian tâm linh riêng biệt. Ngôi đình thờ ba vị đại vương là đại vương An Duy, đại vương Hữu Sơn và phu nhân Đông Hải thời Hùng Vương thứ 6. Truyền tích kể rằng, ba vị Thành hoàng này đã cùng với Phù Đổng Thiên Vương đánh giặc Ân, có nhiều công lao hiển hách. Về sau, các vị thần thường âm phù cho các triều đại đánh giặc, cầu mưa giải hạn rất linh ứng. Hiện tượng thờ hai vị nam thần và một vị nữ thần là sự phản ánh tục thờ Táo quân.
Đình Rùa Hạ quay hướng đông ghé nam, đây là hướng của dương khí và thánh thần. Đình gồm Nghi môn, Đại bái và Hậu cung kết cấu theo kiểu chữ “đinh”.
Nghi môn có hai cửa nhỏ, giữa là bức bình phong làm theo kiểu cuốn thư đắp chữ “thọ” ở giữa và hình ngũ phúc, xung quanh trang trí hoa văn hình học. Đại bái gồm 5 gian tường hồi bít đốc, tay ngai trụ biểu và tượng lân trên đỉnh. Dưới là mái mui luyện, lồng đèn, thân trụ có câu đối, ở hai mặt tường lửng có phù điêu hình Hộ pháp, một trong các vị thần tướng coi giữ đình. Nhìn trực diện, lối đi chính được làm bằng hệ thống cửa bức bàn và ván bưng. Những cốn mê hiện được chạm hoa văn chữ triện điểm xuyết phù dung và chim trĩ, mặt bên nách chạm bát bửu, bẩy hiên đục chạm nổi rồng chầu. Vào bên trong, các bộ vì được làm theo kiểu “giá chiêng chồng rường con nhị”, không có đấu kê nằm trên 4 hàng chân cột. Tại các đầu rường chạm mây lá cách điệu, đầu dư chạm rồng mang phong cách thế kỷ XIX, XX. Các bức cốn chạm các đề tài tứ linh, long cuốn thuỷ, long mã, rùa. Mặt bên của các bức cốn chạm cây cỏ, mai điểu, tùng lộc, cúc điệp... Chính gian giữa, trang trí y môn chạm thủng long hoá mai, phượng lân hoá cúc cùng chầu vào bông cúc mãn khai.
Hậu cung xây kiểu gô tích cuốn vòm, ngay gian ngoài có bức hoành phi đề 3 chữ Hán: “Tối linh từ”. Bên trong bài trí các đồ thờ tự như long ngai, bài vị, hương án thế kỷ XIX.
Đình Rùa Hạ đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01