Trình UNESCO công nhận Lễ Vía Bà Chúa Xứ núi Sam là di sản văn hóa nhân loại năm 2024

Theo đó, Bộ VHTTDL nhận được văn bản số 47/UBQG/2023 ngày 5.5.2023 của Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam về việc xem xét đăng ký hồ sơ ưu tiên của Việt Nam cho đợt xét duyệt năm 2024. Sau khi xem xét, Bộ có ý kiến như sau: Hiện nay, Việt Nam có 15 di sản văn hoá phi vật thể được UNESCO ghi danh, vào Danh sách di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại (13 di sản) và Danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp (2 di sản). Các di sản phân bố ở 61/63 tỉnh, thành phố thuộc các dân tộc khác nhau, trong đó di sản tập trung nhiều nhất ở miền Bắc (10 di sản), tiếp đến là miền Trung (3 di sản) và Tây Nguyên (1 di sản). Miền Nam mới có 1 di sản được ghi danh là Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ, thuộc loại hình Nghệ thuật trình diễn dân gian.

Theo Bộ VH-TT-DL, sau khi rà soát, xem xét thấy rằng ở khu vực Nam bộ chưa có di sản của dân tộc thiểu số nào được ghi danh. Di sản lễ Vía Bà Chúa Xứ núi Sam thuộc các loại hình lễ hội truyền thống, tập quán xã hội và tín ngưỡng, tri thức dân gian của đồng bào các dân tộc Kinh, Hoa, Khmer, Chăm.

Nếu được ghi danh, đây sẽ là di sản đầu tiên của Việt Nam có chủ thể là các dân tộc cả đa số và thiểu số, tạo ra sự cân đối về di sản tín ngưỡng được ghi danh ở các vùng miền (tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ; thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ ở Nam Định, mà hiện đang thực hành chủ yếu ở miền Bắc và miền Trung Việt Nam); sự cân đối về các tộc người là chủ thể thực hành di sản (hiện đã có di sản của các dân tộc thiểu số ở phía Bắc và miền Trung được ghi danh như nghệ thuật Xòe Thái, Then Tày, Nùng, Thái; không gian văn hóa cồng chiêng của các dân tộc ở Tây Nguyên; nghề làm gốm của người Chăm) và cân đối về sự phân bố di sản được UNESCO ghi danh trên mảnh đất Việt Nam…

Ngay sau văn bản đề nghị của Bộ VHTTDL, Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam cũng đã có văn bản gửi UNESCO về việc xem xét đăng ký hồ sơ ưu tiên của Việt Nam cho đợt xét duyệt năm 2024. Theo đó, Việt Nam xếp thứ tự ưu tiên hồ sơ đề cử “Lễ Vía Bà Chúa Xứ núi Sam” và ưu tiên thứ hai cho “Nghề làm tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ”.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam là lễ hội truyền thống được giữ gìn và thực hành qua nhiều thế hệ tại Châu Đốc - An Giang. Đây là lễ hội lớn, mang đậm bản sắc văn hóa của cư dân vùng Tây Nam bộ. Lễ hội thể hiện bản sắc và sự kế tục của cộng đồng người Kinh trong tiến trình giao lưu tiếp biến văn hóa với người Hoa, Khmer, Chăm.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam diễn ra từ ngày 22 đến 27/4 (âm lịch) hằng năm. Lễ hội được thực hiện theo nghi thức truyền thống, gồm: Lễ khai hội, lễ phục hiện rước tượng bà từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ, lễ tắm bà, lễ thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu và 2 vị phu nhân, lễ túc yết, lễ xây chầu, lễ chánh tế và lễ hồi sắc. Năm 2014, Lễ hội đã được đưa vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia.

Phan Anh