“Cõi người dưng”: Những điều ẩn tàng sau cái đẹp của sự tự do
“Cõi người dưng – Nomadland”- cuốn bút ký của nhà báo Mỹ nổi tiếng Jessica Bruder ngay sau khi xuất bản (năm 2017) lập tức xuất hiện trong danh sách “best-seller” và được The New York Times gọi tên trong các mục “Notable Book”. Tháng 4/2023, sách cũng được Nxb Phụ nữ Việt Nam giới thiệu tới độc giả qua bản dịch của dịch giả Y Khương.
Jessica Bruder là nhà báo chuyên về đề tài văn hóa và các vấn đề xã hội. Năm 2014, cô được đặt hàng viết bài về sự gia tăng của tầng lớp thu nhập thấp ở Mỹ, những “nomad” - du dân. Bài viết “The End of Retirement - When you can’t afford to stop working” (Kết thúc của nghỉ hưu - Khi ta không thể ngừng lao động) của Jessica Bruder sau khi được đăng tạp chí Harper’s đã lập tức thu hút sự chú ý của công chúng.
Với mong muốn bóc tách được những hình thái của sự thật chứ không chỉ dừng ở một bài báo Jessica Bruder quyết định từ giã New York tiện nghi, chu du khắp các nẻo đường nước Mỹ để sống cùng với những du dân và sống như một du dân. Để viết “Cõi người dưng – Nomadland”, tác giả đã dành 3 năm và đi hết 24.000km (suốt cả chiều dài nước Mỹ, sang tới tận biên giới Mexico và Canada) để thấu hiểu du dân, những con người sống toàn thời gian trên xe, làm các công việc thời vụ.
Cuốn sách đã chạm tới một trong những vấn đề nóng bỏng của xã hội Mỹ, đó là những du dân. Rất nhiều nhân vật trong cuốn sách mà Jessica Bruder gặp gỡ, phỏng vấn trên hành trình của cô là những “baby boomers” – thế hệ sinh ra sau Thế chiến thứ hai, làm quần quật suốt đời mà chẳng được hưởng đời no ấm. Họ gặp phải khó khăn và kiệt quệ từ cuộc đại suy thoái của Mỹ (khủng hoảng tài chính năm 2008): mất việc, mất nhà, chịu sự ly tán gia đình và con cái, mất mọi hy vọng.
Với ngôi nhà trên bốn bánh, họ chu du khắp mọi chốn, chối bỏ cách sống thông thường (cần có nhà cửa, nghề nghiệp ổn định, gia đình, con cái…) để theo đuổi lối sống tự do. Họ chống lại cách nền kinh tế - xã hội đang vận hành, thoát khỏi ràng buộc nợ nần vì trả góp nhà cửa, thuế má định kỳ. Họ sống tối giản và dùng giá trị tinh thần từ trải nghiệm dọc ngang nước Mỹ thay cho thước đo vật chất. Họ có tên tuổi, nhưng không có địa chỉ.
Có người do bệnh nặng không còn sống được bao lâu nữa, có người do ly hôn, hay người thân yêu nhất qua đời, vì thế họ chọn lối sống này, hòng tìm cho mình một không gian tự do, một sự kết nối với thiên nhiên, để có thể chữa lành nỗi đau riêng… Hằng năm, họ vẫn trở về thăm gia đình và người thân, chung đón Giáng sinh và năm mới. Nhưng sau đó họ liền trở lại đời du mục.
Những con người đó – các nhân vật có thật ngoài đời – đậm chất Mỹ. Lối sống của họ khá gần với truyền thống của những di dân đã khai mở và xây dựng nước Mỹ hàng thế kỷ trước. Và vì thế, nó gần với Giấc mơ Mỹ – giấc mơ của những kẻ táo bạo, dám bỏ lại tất cả để khai phá, sống đời tự do trọn vẹn, không ràng buộc. Họ không phải xem bản thân là vô gia cư (“homeless”), mà tự nhận là không nhà (“houseless”). Họ được xem là những hình mẫu truyền cảm hứng đầy thú vị, nhưng đồng thời bị người đời coi là những kẻ ngoài lề xã hội.
Cõi người dưng - Nomadland không tô vẽ hào nhoáng cho cuộc sống của những cư dân ấy. Họ khắc khổ, nhưng không khổ hạnh. Họ táo bạo, nhưng thực tế. Họ có vẻ cô độc, nhưng thực ra luôn quan tâm lẫn nhau. Để sống một cuộc đời du mục với cơ hội nhìn ngắm thế giới mỗi ngày, họ phải đánh đổi và trả giá không ít. Tác giả đã đưa ra một cái nhìn trung dung, giúp độc giả hiểu được những điều ẩn tàng đằng sau cái đẹp của sự tự do. Đó chính là một phần lịch sử sống động của nước Mỹ./.
Sau khi xuất bản năm 2017, "Cõi người dưng - Nomadland" trở thành hiện tượng của nước Mỹ. Sách ngay lập tức xuất hiện trong danh sách “best-seller” và được The New York Times gọi tên trong các mục “Notable Book”. Tác phẩm nhận được nhiều giải thưởng khi vào vòng chung kết của giải J. Anthony Lukas Prize và giải The Helen Bernstein Book. Sau đó, sách thắng giải The Banes & Noble Discover Great New Writers và giải thưởng quốc tế Ryszards Kapuściński. Tính cho đến nay, tác phẩm đã được dịch ra 25 ngôn ngữ (bao gồm bản dịch tiếng Việt này). Không lâu sau đó, sách được chuyển thể thành phim cùng tên và đạt giải Oscar 2021. Điều đặc biệt là một số du dân ngoài đời thực, vốn là nhân vật trong sách, cũng xuất hiện dưới phiên bản hư cấu của chính họ trong phim – với tên thật, như Linda May, Swankie và Bob Wells.