Tháp Pô Klong Garai: Tuyệt tác huyền bí của người Chăm ở Ninh Thuận
Tháp Pô Klong Garai nằm trên đỉnh đồi Trầu thuộc phường Đô Vinh, TP Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận). Công trình được vua Chế Mân xây từ cuối thể kỷ 13, đầu thế kỷ 14 để thờ vị vua cùng tên.
Po Klong Garai là tên gọi chung của một cụm đền tháp bao gồm Tháp Chính, Tháp Cổng và Tháp Lửa. Tương truyền, cụm tháp Po Klong Garai xây dựng để tỏ lòng biết ơn, tôn kính đối với vị vua Po Klong Garai anh dũng và được xây dựng bởi vua Shihavaman.
Nơi đây được xem là quần thể kỳ vĩ và đặc sắc nhất trong số những đền tháp của người Chăm còn sót lại ở Việt Nam; một trong những di tích lịch sử ở Ninh Thuận thu hút đông đảo khách du lịch đến khám phá và tìm hiểu về nền văn hoá độc đáo của dân tộc Chăm Pa.
Trải qua nhiều biến cố lịch sử và sự tàn phá của thời gian, di tích này vẫn lưu giữ nguyên vẹn hiện vật và giá trị truyền thống trong văn hóa Chăm. Năm 1979, tháp được Bộ Văn hóa xếp hạng Di tích Quốc gia và đến năm 2016 được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt.
Theo các nhà nghiên cứu, quần thể tháp Po Klong Garai có nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc độc đáo còn tồn tại tương đối nguyên vẹn thuộc loại đẹp nhất của các đền tháp Chăm ở Việt Nam hiện nay.
Pô Klong Garai bao gồm 3 ngôi tháp gồm tháp chính (tháp trung tâm), tháp lửa (tháp nhà) và tháp cổng, được xây từ loại gạch nung đỏ sẫm. Riêng tháp cổng và tháp lửa không được sử dụng để thờ cúng, chỉ có tháp chính là nơi thờ tự vua Pô Klong Garai.
Ngôi tháp chính cao hơn 20m, được xây dựng với nhiều tầng và có hình hài như ngọn núi Peru – một ngọn núi thiêng của Ấn Độ. Trên các mặt tháp có nhiều tượng thờ như tượng vua Po Klong Garai, tượng thần Siva, các vị hộ pháp và các loài muông thú. Xung quanh các góc đều được gắn tượng đá thú hình đuôi rồng, hình lá, hình bò thần, biểu tượng lửa...
Với tuổi đời gần 800 năm lịch sử, cụm Tháp Po Klong Garai đến nay đã phủ kín rêu phong. Dù vậy, vẻ đẹp cổ kính trong từng nét chạm trổ tinh xảo vẫn còn hiện hữu và dễ dàng chiếm trọn cảm tình của mọi người. Những bức tượng cùng hoa văn trang trí cũng cực kỳ tinh tế và mang đậm bản sắc văn hoá Chăm Pa.
Tháp Pô Klong Garai là ngôi đền thờ cúng thiêng liêng, được xem như một trong những trung tâm tôn giáo, văn hóa của vùng Panduranga, biểu tượng và là niềm tự hào của cộng đồng người Chăm sinh sống tại Ninh Thuận.
Hàng năm, tại tháp Po Klong Garai diễn ra nhiều sinh hoạt văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng quan trọng của đồng bào Chăm. Đến tháp Po Klong Garai vào các dịp lễ lớn như lễ đầu năm, lễ cầu mưa, đặc biệt là lễ hội Ka tê, du khách sẽ được hòa mình vào không khí tưng bừng, nhộn nhịp của các nghi thức lễ hội./.